Henry Gilman
Henry Gilman ForMemRS (9 Mayıs 1893 – 7 Kasım 1986), organometalik kimyasının babası olarak bilinen ve en önemli çalışmalardan birini yapan Amerikalı organik kimyacıdır. Adını taşıyan Gilman reaktifi keşfetti.
Hayatın Erken Dönemi ve Eğitimi
Henry Gilman, bir terzinin oğlu olarak Boston, Massachusetts’te doğdu. Sekiz çocuktan üçüncüsüydü. Gilman bir Boston lisesinden mezun oldu ve daha sonra Harvard Üniversitesi’ne gitti. Burada 1915 yılında en yüksek lisans derecesi ile mezun oldu. Harvard’da lisansının son yılında, Gilman Roger Adams ile araştırmalara başladı. Bu süre zarfında ikisi, oksalik asitlerin sübstitüe edilmiş fenil esterlerinin sentezi üzerinde çalıştı. Gilman, bunun araştırmaya olan ilgisine doğru önemli bir adım olduğunu söylerdi. Lisans çalışmasından sonra Gilman, Harvard kimya bölümü başkanı E.P. Kohler ile lisansüstü çalışmalarına devam etmeye davet edildi. Çalışmalarına dayanarak 1917’de yüksek lisans derecesi ve 1918’de doktora derecesi aldı.
Gilman okuluna devam ederken, Avrupa’da seyahat etme fırsatı buldu. Zürih’te Polytechnicum’da ve İngiltere’de Oxford’da zaman geçirdi. Avrupa’da geçirdiği süre boyunca, Paris’in tarihi Üniversitesi olan Sorbonne’da Madam Curie ile tanıştı. Paris’te kalırken, Victor Grignard ile tanıştı ve Fransa’da organik kimyadaki gelişmeler Grignard reaktifleri tarafından mümkün kılındı. Bağımsız araştırma yapabildiğinde, Gilman bu organometalik reaktiflerin kimyasını araştırmaya karar verdi.
Kariyeri
Doktorasını aldıktan kısa bir süre sonra, Henry Gilman eski öğretim görevlisi Roger Adams tarafından lllinois Üniversitesi’ne davet edildi ve burada doçent olarak çalıştı. 1919’da, Gilman, Iowa State College of Agriculture and Mechanic Arts’ta (şimdiki Iowa State Üniversitesi) organik kimyadan sorumlu doçent olarak çalışmaya başladı. 30 yaşında Gilman’a tam profesör ünvanı verildi. Iowa Eyalet Koleji’nde, Gilman birinci sınıf organik kimya dersi öğrencisi Ruth V. Shaw’la tanıştı ve 1929’da evlendiler.
Gilman, yüksek lisans öğrencileri için yüksek beklentilere sahipti ve onların başarıları için kapasiteden iki kat daha fazla öğrenci aldı. Araştırma laboratuvarında geceleri ve hafta sonlarında iyi çalışmalarını bekliyordu. Gilman, gün boyunca sık sık laboratuvarı ziyaret eder ve her öğrenciye son ziyaretinden bu yana neleri başardığını sorardı. Gilman’ın, yüksek lisans öğrencileri için başka bir ortak uygulaması vardı. Yüksek lisans öğrencileri için bir araştırma projesi yürütmeyecek, ancak öğrencileri bir dizi hazırlık yapmaya zorlayacaktı. Öğrenciler, tüm materyalleri bir araya getirerek merkezi bir tez oluşturacak şekilde ek deneyler hakkın da fikir üretecek kısa yayınlar yazacaklardı.
Kariyeri boyunca Gilman, Quaker Oats ve DuPont gibi birçok şirkete danışmış, ancak bilindiği üzere Iowa State Üniversitesi’nde profesör olarak devam etmiştir. O zaman 70 yaşındaki emekli olabilecek iken, Gilman, Iowa Eyalet Üniversitesi’nden emekli olmayı seçmedi ve 1975’e kadar yani 82 yaşına kadar araştırmaya aktif olarak devam etti.
2. Dünya Savaşı, Gilman’ın hükümet adına araştırma yapması için yeni fırsatlar sundu. Hükümetin atom bombası üzerindeki çalışmalarının kod adı olan Manhattan Projesi’nde yer aldı. Gilman, esas olarak alkoksitlerle uğraşan uçucu uranyum türevlerini hazırlamaya konsantre olmuştur.
Daha Sonraki Yıllar (1947-1986)
1947’de, bir retina glokomu ve dekolmanı kombinasyonu nedeniyle Henry Gilman’ın bir gözü kör oldu ve diğer gözü vizyonunun çoğunu kaybetti. Karısı ve öğrencileri, gözleriyle okuyup yazması için onu zorlayıp destek oldular. Karısı neredeyse hiç tanımadığı yerlere rehberlik etti ve etrafındaki insanlar hakkında Gilman’ı bilgilendirmek için hep yanında oldu. Şaşırtıcı bir şekilde, çalışmalarının çoğunu sürdürdü ve görme kaybının becerilerini engellemesine asla izin vermedi. Gilman’ın çalışmalarının çoğunluğunun 1947’den sonra yapıldığı iddia edilebilir. 1973’te, Iowa Eyalet Üniversitesindeki mevcut kimya binası Henry Gilman Hall olarak değiştirildi.
Gilman, yaşamının sonlarında kalp problemleri yaşadı ve 88 yaşında bir kalp pili takıldı. 93 yaşında Ames, IA’da öldü. Ölümünden iki aydan kısa bir süre sonra karısı öldü. 6 ay sonra kızları Jane’de öldü.
İşleri
Hayatı boyunca 1020 makaleyi yayımladı. 584’ü 1947’de kör olduktan sonra yayınlandı. 1936’da, Organik Kimya Dergisi, Gilman ve M.S. Kharasch’ın yardımıyla çıkarıldı. 1938’de, ilk büyük organik kimya ders kitabı olan Organic Chemistry: Advanced Treatise adlı iki ciltli bir kitap yayınladı. Sonraki eklemeler 1943’te basıldı ve 1953’te iki basım daha yayınlandı. Gilman reaktifleri onun adıyla adlandırıldı.
Onurları ve Ödülleri
. Ulusal Bilimler Akademisine seçildi, 1945
. Iowa Ödülü ve American Chemical Society Midwest Ödülü, 1951
. İngiliz Kimya Derneği Onursal Üyesi, 1961
. Organosilicon Chemistry’de ilk Amerikan Kimya Kurumu Frederic Stanley Kipping Ödülü, 1962
. Değerli Burs Ödülü, Iowa Bilimler Akademisi, 1975
. Amerikan Kimya Derneği Priestley Madalyası, 1977
. Iowa Valisi’nin Bilim Madalyası, 1982
Sayısız devlet, ulusal, uluslararası ödüller ve onur ile birlikte, Gilman Iowa State Üniversitesi’nde anısına birçok ödüle sahiptir. 1962’de Gilman, ISU’da seçkin bir profesör oldu. Iowa Eyalet Üniversitesi kampüsündeki kimya binası 1974 yılında Gilman Hall olarak değiştirildi. Aynı yıl, Gilman Dersleri’nin yıllık serisi kuruldu. Onun anısına, 1987 yılında Gilman Graduate Fellowship Fonu kuruldu.
