Henry Eyring

Henry Eyring (20 Şubat 1901-26 Aralık 1981) Meksika doğumlu Amerikalı bilim adamı, kimyasal reaksiyon oranları ve ara maddelerin incelenmesinde temel katkısı olan teorik kimyager.

1901’de Meksika’nın Chihuahua kentinde bulunan Colonia Juarez’in Mormon yerleşiminde dünyaya geldi. Üçüncü nesil bir Mormon’du; her iki taraftaki dedesi, öncelikle Salt Lake City’ye ve daha sonra diğer topluluklara erken göçe (1850-60) katılmıştı. Babası başarılı bir sığır çiftliği işletmecisi olduğundan Henry at sırtıyla çok erken yaşta tanışmıştı. 1910 yılında Mormon yerleşimcilerini tehlikeye atan Meksika Devrimi başladı. Savaşın etkilerinden kaçmak için yaklaşık  5000 Mormon Teksas, El Paso’ya yerleşti. Varlıklarının çoğunu geride bıraktıklarından zor şartlar altında yaşıyorlardı. Çoğu bu yer değişikliğinin geçici olacağını tekrar Meksika’daki evlerine dönmeyi umduğunu belirtti ancak geri dönemediler. Henry’nin babası Teksas ve Arizona’da yaşamadan önce Arizona, Pima’dan küçük bir çiftlik satın almıştı. Ailenin serveti yavaş yavaş artmıştı. Henry Eyring, beşinci sınıftan sonra Meksika’yı terk etmişti. El Paso’da bir yıl okula gidememişti ancak Arizona’da birkaç sınıf atladı. Pima yakınlarında ki bir klise okulu olan Gila Akademiye katıldı ve 1919’da mezun oldu.

Eğitimi ve Kariyeri

1919 yılında Eyring, Arizona Üniversitesi’nde Maden Mühendisliği, Metalurji ve Kimya bölümünde burslu okuma hakkı kazandı. 1923 yılında Maden Mühendisliği bölümünden mezun oldu. Arizona Üniversitesi’nde eğitimine devam etti ve 1924 yılında Metalurji alanında yüksek lisans yaptı. Üniversiteyi bitirdikten sonra, bir cevher zenginleştirme fabrikasında mühendis olarak çalışmaya başladı. İşinde üstün başarılar göstermesine karşın bu iş ona yeterli gelmiyordu.

Kariyerinde keskin bir dönüş yapan Eyring, 1924-1925 öğretim yılında Kimya Öğretmeni olarak Arizona Üniversitesi’nde eğitim vermeye başladı. Burada bir kimyager olarak verdiği söz çeşitli öğretim üyeleri tarafından kabul gördü ve doktora tez çalışmaları konusunda teşvik edildi. Berkeley’de yüksek lisans öğrencisi olarak kabul edildi ve burada doktorasını aldı. Tez çalışması Prof. F. Gibson başkanlığında yapıldı ve çeşitli gazların polonyum alfa parçacıkları tarafından iyonizasyonu ve bu gazların durma gücü ile ilgili bir çalışma yaptı.

Eyring,Wisconsin Üniversitesi’nde kimya eğitmeni olarak gazların alfa parçacıklarıyla olan etkileşimi üzerine çalışmalarına devam etti.  Burada kimya kinetiklerinde çalışmaya başlamıştı, bu alan hayatının geri kalanında çıkarları ve itibarı için önemli bir yer tutuyordu. Farrington Daniels’le yaptığı çalışmalar, 1929 yazından 1930 yazına kadar sürdü. Berlin’deki Kaiser Wilhelm Enstitüsünde Ulusal Araştırma Konseyi bursu kazandı. Daha sonra Eyring, Berkeley’e döndü.

Kimya alanındaki çığır açan eserine dayanarak, Eyring Princeton’a davet edildi ve uzun yıllar Üniversite ile çalıştı. 1938 yılında tam profesör rütbesine terfi edilmesine rağmen, bu dönemde yaptığı araştırma faaliyetleri yoğundu ve şuan ki itibarının temelllerinin atıldığı dönemdi.

1941’den 1947’ye kadar Princeton yılları, Eyring’in adını taşıyan elliden daha fazla araştırmayla sonuçlandı. Eyring 1945 yılında Ulusal Bilimler Akademisi’ne seçildi.

1946’da Eyring, üniversitesinde büyük bir araştırma etkinliği inşa etmek amacıyla Utah Üniversitesi tarafından lisansüstü dekan görevine getirildi. Eyring, aynı zamanda dindar bir Mormon olan Mildred Bennion ile evlenmişti. 1931’de Oakland’da doğan Edward Marcus, 1933’te Princeton’da doğan Henry Bennion ve 1936’da Princeton’da doğan Harden Romney olmak üzere üç oğlu oldu.

Utah Üniversitesi’nde yönetici olarak oldukça başarılı etkinlikler ve onlarca araştırma yapan Henry Eyring, 1963’te Amerikan Kimya Topluluğu (American Chemical Society) başkanlığına, 1965’te Bilim İlerleme Derneği’ne (Wikipedia.org) seçildi. 1966’da 20. Yüzyıl kimyasının en önemli gelişmelerinden biri olan Mutlak Hız Teorisini ve ya Geçiş Hali Kimyasal Reaksiyon Teorisini geliştirdiği için Ulusal Bilim Madalyasını aldı.  1980 yılında Wolf Prize in Chemistry ödülünü kazandı. Henry Eyring, Nobel Ödülünü alamayan bir kaç değerli bilim insanlarından bir tanesidir.

Eyring, kendine özgü ve çok kere alışılmamış tipte araştırmalar yapan bir bilimciydi. Kuantum mekaniğini kimyaya ilk uygulayan kimyacılardan biridir. Ayrıntılı termodinamik düşüncelerden yola çıkarak tepkime hızları konusunda bir devrim yaratmıştır. Aktifleşmiş kompleks fikrini formüle etmiş ve bunu bir çok alana uygulamıştır. Bu verimli alanlar arasında sıvılarda vizkozite, sıvılarda difüzyon, iletkenlik, adsorpsiyon ve kataliz gibi konuları sayabiliriz.

Eyring’in kimya konusundaki bir konuşmasını dinleyen insan, kimyasal davranışların açıklandığını görmekte erişilmez bir zevk bulunduğu kanısına varır. Kendisinin bilimden aldığı zevk, bilime kazandırdıklarının önemi kadar açıktır.Bu büyük bilim adamının başka bir yönü de, dindarlığı ve zamanının bir kısmını bağlı olduğu kiliseye cömertçe hasretmesidir. Bilimin politik, sosyal ve törel etkileriyle de yakından ilgili olup, bu konularda tartışmalar yapmaya her zaman hazırdır.Kısaca şunu söyleyebiliriz ki, en geniş anlamıyla Henry Eyring, sanki insan aklının bir katalizörüdür.

Ödülleri

• AAAS Newcomb Cleveland Prize (1932)
• Bingham Medal of the Society of Rheology (1949)
• Peter Debye Award in Physical Chemistry (1964)
• National Medal of Science (1966)
• Irving Langmuir Award (1967)
• Linus Pauling Award (1969)
• Elliott Cresson Medal from the Franklin Institute (1969)
• Golden Plate Award (1974)
• W. Richards Medal (1975)
• Priestley Medal (1975)
• Berzelius Medal (1979)
• Wolf Prize (1980)
• Member of International Academy of Quantum Molecular Science

Yazdığı ve Düzenlediği Kitaplar

• Virial teoremi kapsayan genelleştirilmiş bir plastisite teorisi
• Kimyasal adsorpsiyon ve katalizörde aktifleştirilmiş kompleks
• Elmasın kökenini, olası sentezini ve fiziksel özelliklerini inceleme
• Fiziksel Kimyada Yıllık Gözden Geçirme
• Temel Kimyasal Kinetik
• Alexander Stephen Krausz ile Deformasyon Kinetiği
• Elektrokimya
• Faz Yapısının Kinetik Kanıtı
• Modern Kimyasal Kinetik
• Klasik Olmayan Reaksiyon Kinetiği
• Fiziksel Kimya, İleri Bir İnceleme (1970)
• Kuantum Kimyası
• Yoğun Fazda Reaksiyonlar
• Hız Teorisinde izotopik Reaksiyonların Önemi
• Önemli Sıvı Yapılar
• Katalitik Hidrojenasyonun Bazı Yönleri
• Statiksel Mekanik
• Statiksel Mekanik ve Dinamikler
• Teorik Kimya: Gelişmeler ve Perspektifler (Cilt 2)
• Frank H. Johnson ve Betsy Jones Stover’la Biyoloji ve Tıp Alanındaki Süreç Teorisi
• DJ Caldwell ile Optik Etkinlik Teorisi ( Kimya Serilerinde Monograflar )
• Zaman ve Değişim
• Değerlik