Yeni Geliştirilen Teknik Sayesinde Kırmızı Havai Fişeklerin Kanser Yapma Riski Azalıyor
Şimdiye kadar, havai fişeklerdeki kırmızı parlama kanserojen bileşenlerden elde ediliyordu fakat kimyagerler bunun daha güvenli bir yolunu buldu.
Öncelerde, havai fişek üreticileri patlamalardaki güzel kırmızı rengin yalnızca klor bazlı bileşikler ile olacağına inanıyorlardı. Ancak, bu klor bazlı bileşenler yandıktan sonra, toprağa düştüklerinde kansere neden olan kimyasallara dönüşebiliyorlar.
Maryland’deki ABD Ordusu Araştırma Laboratuvarı’ndan Jesse J. Sabatini, “Şimdi, yeni klorsuz piroteknikler(fişeklerle ilgili), çevre ve insanların sağlığı için daha iyi olan kırmızı ve havai fişeğin yolunu açabilir”, diyor. Sabatini, Ernst-Christian Koch ile kırmızı pirotekniyi Almanya’nın Kaiserslautern şehrindeki Lutradyn danışmanlık firmasında geliştirdi (Angew. Chem. Int. Ed. 2015, DOI: 10.1002 / anie.201505829).
Şu an havai fişekler kırmızı rengini stronsiyum bileşiklerini polivinil klorür ve diğer çeşitli piroteknik maddelerle yakarak üretilen stronsiyum klorürden almaktadır. Ne yazık ki, bu karışımların yanması, bazı güçlü karsinojenler de dahil olmak üzere çeşitli poliklorlu aromatik kimyasallar üretmektedir.
Daha çevre dostu havai fişekleri yapmak için, araştırmacılar, bilim adamlarının uzun zamandır pirotekniklerin kırmızı rengine az da olsa katkıda bulunan bir bileşik olduğuna inandığı stronsiyum monohidroksit üzerinde odaklandılar. Koch’a göre ise, bilim adamları yıllardır stronsiyum monohidroksitin de kırmızı renkte alevlendiğini fark etmemişlerdi çünkü yakın benzeri olan stronsiyum oksit, havai fişek yapımcılarının kaçınmaya çalıştığı turuncu-kırmızı bir renk üretiyordu.
Sabatini, Koch ve iş arkadaşları bu patlayıcıyı, içerik listesindeki heksamin ve narenciye yıkama solüsyonunda koruyucu madde olan aynı zamanda hava yastığı iticisi olarak kullanılan 5-amino-1H-tetrazol ile değiştirerek yeni patlayıcıyı formüle ettiler. Bu değiştirme başarılı bir şekilde kloru uzaklaştırıyordu ve bu genel karışım patladığında stronsiyum monohidroksit üretilmesine yardımcı oluyordu, bu sayede parlak kırmızı havai fişek üretilmiş oldu. Koch, “bu değişim ek bir avantaj olarak, yeni formülasyonun istenmeyen(yukarıda bahsedilen) turuncumsu stronsiyum oksit üretimini de engelliyor”, diyor.
Bu araştırmada yer almayan Los Alamos Ulusal Laboratuvarı’ndan kimyacı David E. Chavez, “Tezgahta çalışan bir şeyden büyük çapta çalışan bir şeye geçiş yapmak çok zordur ancak bu yeni yanıcı formülasyon büyük havai fişek gösterilerine kolayca dönüşebilir” diyor. Heksamin ve 5-amino-1H-tetrazol kimya endüstrisinde yaygın olarak kullanıldığından, yeni formülasyon piroteknik üreticiler tarafından kolayca benimsenebilir.
Chavez, “Bu potansiyel fayda sadece 4 Temmuz ve Yeni Yıl arifesinde havai fişek gösterileri için değildir, özellikle eğitim amaçlı olarak ordu, kırmızı fişeklerin büyük oranda tüketicisidir. Eğitim alanları tekrar tekrar alevlenmeye başladı” diye belirtti. Öyle ki “Bu, çevre temizliği için bir sorun olabilir”, diye ekledi.
”Belki daha sonra, araştırmacılar, formülasyonlarında çoğunlukla klor kullanılan mavi ve yeşil havai fişeklere de odaklanmak isteyebilirler. Bu çalışmanın diğerlerini benzer stratejilerle diğer renklerde de daha çevre dostu havai fişekleri formüle etmeye teşvik edeceğini umuyor.” diyor Birleşik Krallık Savunma Akademisi’nden emekli bir piroteknik eğitmen olan Nigel Davies.
Kaynak : scientificamerican.com
