Alfred Stock
Alfred Stock (16 Temmuz 1876 – 12 Ağustos 1946) bir Alman inorganik kimyacıydı. Bor ve silisyum, koordinasyon kimyası, cıva ve cıva zehirlenmesinin üzerine araştırmalara öncülük etmiştir. Alman Kimya Derneği Memorial Ödülü’nü ilk olarak Alfred-Stock’a verdi ve daha sonrasında bu isimle bilindi.
Danzig Batı Prusya’da (Gdańsk) doğdu ve Berlin’deki Friedrich-Werder dilbilgisi okulunda eğitim gördü. 1894’te Berlin’de Friedrich Wilhelm-Üniversitesi’nde kimya çalışmalarına başladı. Emil Fischer danışmanlığında arsenik ve antimonun niceliksel olarak ayrılması konusundaki tezini tamamladıktan sonra doktora derecesini aldı.
1899 yılında bir yıl boyunca Paris’te Fransız kimyager ve toksikolog Henri Moissan’nın yanına gitti. Hala bilinmeyen bor ve silikon bileşiklerini sentezleme görevini aldı. Beş yıl sonra Breslau Üniversitesi’nde profesör oldu. 1916’da Richard Willstätter’i Berlin’deki Kaiser Wilhelm Kimya Enstitüsünde müdür oldu. 1926-1936 yılları arasında Karlsruhe’deki Technische Hochschule’deki Kimya Bölümü’nün müdürü oldu. 1932’de dört ay boyunca Ithaca’daki Cornell Üniversitesi’nde misafir Profesörlük yaptı.
1933’ten beri NSDAP (Ulusal Sosyalist Alman İşçi Partisi) üyesi Stok, anti-semitik idi. 6 Şubat 1936’dan 7 Mayıs 1938’e kadar Alman Kimya Derneği başkanı olarak görev yaptı. Bor hibritleri ile ilgili öncü araştırmasıyla ünlüydü. 1909’dan beri Breslau’da BxHy genel formülüyle bor hidrojen kimyasal bileşikleri üzerine çalıştı. Silisyumun hidrürleri üzerinde benzer çalışmalar gerçekleştirdi. Bor hidrürler sadece zorlayıcı özellikler sergilemekle birlikte yapılarının da sıra dışı olduğu anlaşıldı. Yapılarının ve bağlanma modellerinin aydınlatılması, inorganik kimya alanının kapsamını önemli ölçüde genişletmiştir. Diboran gibi bor hidritleri daha sonra organik sentez için bir dizi reaktifin yanı sıra araştırmacılar için çeşitli ligandlar olarak gelişmiştir. Henri Moissan ile Stok silikon boriti keşfetti.
1921’de, önce kaynaşmış bir sodyum ve berilyum florür karışımı elektroliz ederek metalik berilyum hazırladı. Bu yöntem, özel alaşımlarda ve camlarda olduğu gibi X-ışını tüplerinde pencere yapmak için endüstriyel kullanıma yönelik de bir çalışma oldu.
Yaptığı bir çok çalışma koordinasyon kimyasında da etkili oldu. “Ligand” terimi (ligare Latin’den bağlanma) ilk olarak 1916 yılında Stok tarafından kullanıldı. H. Irving ve R.J.P. Williams, terimi 1948’de basılan bir makalede kabul etti. Monodentat, bidentat, tridentat, bir metale bağlanan ligandların sayısını karakterize eder. Ligand kavramının tanınması, aynı zamanda şelasyonun diğer yönlerini de ortaya çıkardı. Ligandlar, bir merkezi metal atomuna veya iyonuna bağlanan iyonlar veya nötr moleküllerdir. Ligandlar Lewis bazları (elektron vericileri) gibi ve merkezi atomlar ise bir Lewis asidi (elektron alıcısı) gibi davranır. Ligandlar, merkezi atomla kovalent bağlar oluşturmak için kullanılan bir elektron çiftine sahip en az bir donör atomuna sahiptir.
İlk olarak 1919’da yayınlanan “Stok sistemi”, ikili bileşikler üzerinde bir isimlendirmede kullanıldı. Kendi sözleriyle, sistemi “basit, açık, hemen anlaşılabilir, en genel uygulama yeteneğine sahip” olarak kabul etti. 1924’te bir Alman komisyonu, Stok sistemini tavsiye etti. Orijinal fikrine göre demir (2) -klorid olarak adlandırılan FeCl2, demir (II) klorür haline geldi. 1934’te, Romen rakamlarının kullanılmasına karar verilmiş, bununla birlikte tire bırakılmış, parantezlerin kullanımı devam etmiştir. O zamanlarda bu öneriye uyulmamasına rağmen, Stok sistemi dünya çapında kullanılmaktadır.
Bu çalışmalarının yanı sıra cıva ve cıva zehirlenmesinin farklı yönleri üzerine 50’den fazla makale yayınladı. Ayrıca, hassas testler yaptı ve icat ettiği bazı yeni laboratuvar cihazlarında sıvı cıva kullanımı nedeniyle, 1923 yılında kronik cıvaya maruz kalınmada oluşan zararları azaltmak için, teknikler geliştirdi. Bununla birlikte organik türevlerinin toksisitesini fark ettikten sonra cıva kullanımını en aza indirmek için uğraştı. Alman diş hekimleri 1928’de yaptığı bu uyarıyı dikkate alarak amalgam kullanımına dikkat ettiler.
İkinci Dünya Savaşı’nda atılan bombalar sonucunda Stok’un evi zarar gördü. Eylül 1943’te o ve karısı Silezya’daki Bad Warmbrunn’a taşındı, ancak mülteci akını Şubat 1945’te tekrar batıya doğru ilerlemeye zorladı. Aken’de (Dessau yakınlarında) bir yer buldular ve burada yaşadılar. Ağustos 1946’da 70 yaşındayken Dessau yakınlarında küçük bir kasaba olan, bir yıl önce taşındıkları Aken’de öldü.
İnorganik kimya alanında olağanüstü bağımsız bilimsel, deneysel araştırmaları için Alfred-Stock-Gedächtnispreis ya da bilinen adıyla Alfred-Stock Memorial Ödülünü aldı. Bu ödül Alman Kimya Derneği (Gesellschaft Deutscher Chemiker) tarafından iki yılda bir (aslen yılda bir kez) verilir. Altın madalya ve paradan oluşan ödül, 1950 yılında inorganik kimya alanındaki öncü başarıları ile bilinen Alman kimyacı Alfred Stock’a verilmesinden sonra tanınan bir ödül olmuştur.
