Beyrut’ta Patlayan Amonyum Nitrat Nedir?
Fotoğraf : 5 Ağustos 2020 Çarşamba günü Lübnan’ın Beyrut limanındaki hasarlı buğday silolarından tahıl döküldü. Lübnan’ın ana limanında meydana gelen büyük bir patlama, yaralı ve ölenlerle ilgilenen hastaneleri ağır bir şekilde sarstı.
Patlama sonucunda 78 kişi hayatını kaybederken, binlerce kişi de yaralandı.
Lübnan’ın başkenti Beyrut, yerel saatle Salı akşamı en az 78 kişinin ölümüne ve binlercesinin de yaralanmasına neden olan bir patlamayla sarsıldı.
Ülkenin başbakanı Hassan Diab, patlamanın kentin kargo limanı yakınında depolanan yaklaşık 2.700 ton amonyum nitrattan kaynaklandığını söyledi.
Amonyum nitrat, NH₄NO₃ kimyasal formülüne sahiptir. Küçük gözenekli peletler veya “priller” olarak üretilen dünyanın en yaygın kullanılan gübrelerinden biridir.
Aynı zamanda, akaryakıt ile karıştırıldığı ve bir patlayıcı yük ile patlatıldığı birçok madencilik patlayıcı türünün ana bileşenidir.
Endüstriyel bir amonyum nitrat felaketinin meydana gelmesi için birçok şeyin ters gitmesi gerekir. Trajik bir şekilde, Beyrut’ta durum böyle görünüyor.
PATLAMAYA NE NEDEN OLDU?
Amonyum nitrat kendi kendine yanmaz. Bunun yerine, diğer malzemelerin yanmasını hızlandırabilen bir oksijen kaynağı görevi görür.
Fotoğraf : Amonyum Nitrat
Yanma reaksiyonunun gerçekleşmesi için oksijen ortamda olmalıdır. Amonyum nitrat prilleri, etrafımızdaki havadan çok daha konsantre bir oksijen kaynağı sağlar. Bu nedenle petrol ve diğer yakıtlarla karıştırıldığı madencilik patlayıcılarında etkilidir.
Yeterince yüksek sıcaklıklarda amonyum nitrat kendi kendine şiddetli bir şekilde ayrışabilir. Bu işlem, nitrojen oksit ve su buharı içeren gazlar açığa çıkarır. Patlamaya neden olan şey bu oluşan gazların hızlı şekilde salınımıdır.
Yakınlarda şiddetli bir yangın varsa, depolandığı yerde bir patlama meydana gelirse amonyum nitrat ayrışmasına sebep olabilir. 2015 Tianjin patlamasında, yanıcı kimyasallar ve amonyum nitratın doğu Çin’deki bir kimyasal fabrikasında birlikte depolandıktan sonra 173 kişinin hayatını kaybettiği bir patlamaya neden olduğunu gördük.
Beyrut’taki patlamaya neyin neden olduğunu kesin olarak bilmesek de, olayın görüntüleri, patlamadan önce şehrin liman bölgesinin bir bölümünde görülebilen bir yangın tarafından patlatılmış olabileceğini gösteriyor.
Bir yangının amonyum nitrat patlamasını tetiklemesi nispeten zordur. Patlamanın gerçekleşmesi için yangının devam etmesi ve amonyum nitrat prilleri ile aynı alanda tutulması gerekir.
Ayrıca, prillerin kendileri bir patlama için tek başına yeterli bir yakıt olamazlar, bu nedenle başka yanıcı malzemeler içermeli veya beraber paketlenmeleri gerekir.
Sakinlerin Sağlığı Risk Altında
Beyrut’ta, 2.700 ton amonyum nitratın, uygun güvenlik kontrolleri olmaksızın altı yıl boyunca bir depoda depolandığı bildirildi. Bu kontrolsüz depolama, bu kadar yıkıcı bir patlamaya neden olan duruma kesinlikle katkıda bulunacaktır.
Bir amonyum nitrat patlaması, büyük miktarlarda nitrojen oksit üretir. Azot dioksit (NO₂) kırmızı, kötü kokulu bir gazdır. Beyrut’ta görüntülenen patlamadan kaynaklı belirgin kırmızımsı renkli gaz bulutu azot dioksit kimyasalın açığa çıktığını gösteriyor.
Azot oksitler genellikle kentsel hava kirliliğinde bulunur ve solunum sistemini tahriş edebilir. Bu kirleticilerin yüksek seviyeleri, özellikle solunum rahatsızlığı olan kişiler için endişe vericidir.
Beyrut’taki kırmızı dumanlar, yerel havaya bağlı olarak birkaç gün sürebilecek şekilde doğal olarak dağılıncaya kadar bölge sakinleri için sağlık riski oluşturacaktır.
Önemli Bir Hatırlatma
Burada Avustralya’da, çoğunlukla madencilikte kullanılmak üzere büyük miktarlarda amonyum nitrat üretiyor ve ithal ediyoruz. Amonyak gazının kendisi de amonyak ve sıvı nitrik asitin verdiği reaksiyon sonucu oluşur.
Amonyum nitrat tehlikeli mallar olarak sınıflandırılır ve kullanımının tüm yönleri sıkı bir şekilde düzenlenir. Avustralya onlarca yıldır büyük bir olay olmaksızın amonyum nitrat üretti, depoladı ve kullandı.
Beyrut’taki patlama bize bu düzenlemelerin ne kadar önemli olduğunu gösteriyor.
Kaynak: scientificamerican.com
