Büyük Sır : Kanser Tedavisindeki Gizemli Molekül

Kanser ilacı almak demek vücuda kontrollü zehir vermek demektir. Bununla amaçlanan kanserli hücrenin imha edilmesi yani öldürülmesidir. Ancak hiç kimse kanserli hasta hücrelerin imhası için hedeflendiği sırada sağlıklı diğer hücrelerin de zarar görmediğini ve etkilenmediğini bir başka deyişle ilacın onlara da saldırmadığını iddia edemez. Bu sebepledir ki ilaç hedefleme teknolojileri hala geliştirilemeye açıktır. Öyle ki mikron mertebesindeki yan hücrenin etki alanı dışında kalması nasıl sağlanabilir diye düşünmek oldukça zorlu bir uğraştır.

Epidermal Growth Factor Receptor (EGFR) reseptörü hücreye büyümesini söyler, Kanser tedavisinde kullanılan cetuximab bu reseptörü bloke ederek yani engelleyerek kanserli hücrelerin büyümesine engel olmaktadır. Ancak Queen’s Üniversitesi (Belfast) nde yürütülen bir çalışmaya göre hücre buna karşı ADAM 17 diye isimlendirilmiş bir protein üreterek cetuximab’ın etkisini yok ettiği gözlenmiş. Tabi bu durumda kanserli hücre büyümeye devam edebilecektir. Ancak cetuximab ilacı, ADAM 17 yi inhibe eden (bloke eden – etkisini engellyen) bir ilaç ile birlikte verildiğinde kanser hücreleri ölüyor.

Şimdi tam da burada yolumuz Belfast ta bulunan Queen’s Üniversitesinin verdiği bir iş ilanına düşüyor. Doktor Sandra Van Schaeybroeck in yukarıda anlattığım çalışmasına ait bir iş ilanında diazonamit A ile ilgilindiklerini öğrendim.

Peki bu diazonamit A niye bu kadar önemli ?

Filipinlerin Siquijor adası kuzeybatı kıyılarında mağara tavanlarındaki diazona angulata kolonilerinden toplanan bu molekül çok düşük bir konsantrasyonda bile, ki bu değer 5 nanomolar (nM), bağlandığı reseptöründe 0,5 lik bir duyarlılık uyandırmaktadır. Bu tanım tıbbi kimyada IC₅₀=0,5 değerinin açıklamasıdır. Üstelik bu ilacın duyarlılık uyandırdığı reseptörler insanda gözlenen 4 tip kanser hücresine karşı güçlü etki etmektedir. Zira düşük IC₅₀ değeri o ilacın ne kadar güçlü olduğunu göstermektedir.

Konuyu biraz genişletmiş olsa da ilacın reseptörüne olan bu etkisi, birbirine bağlanmasındaki kuvvet ve ne kadar süre ile birbirlerine (ilaç-reseptör) bağlı kaldığına bağlı olarak değişmektedir.

Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) “Çörek otu ölümden başka her derde devadır” buyurmuşlardır. Bu durumda çörek otunun kansere de deva olabilme ihtimalini düşünmeliyiz. Bunun için laboratuarda çörek otu saflaştırılarak içindeki yüzlerde molekül birbirinden ayrılmalıdır (Kromatografi). Her birinin ayrı olarak molekül şekillerinin ve etkilerinin belirlenmesi (nmr) gerekir. Bu maddelerin içinde kanser tedavisinde etkili olduğu Queen’s üniversitesi tarafından tespit edilen diazonamit A molekülüne benzeyen maddeler klinik safhalara alınmak üzere ilaç arge departmanında çalışılmalıdır. Klinik safhaların neler olduğuna bu[1] yazımdan ulaşabilirsiniz.

Bu anlamda tümden gelim yapılarak çörek otu içindeki molekül geometrilerinin bahsedilen üniversitede bulunan molekülleri ile benzerliği ve buna göre daha uygun yapıda yeni ilaçların tasarımı ve sentezlenmesi sayesinde kanser hastalığı tedavisinde bir adım ileri atılmak mümkün olur.

Sentetik olarak 24 basamakta sentezlenen bu ürünün Allah’ın bir lütfu olarak çörek otunda olduğunun bulunabilmesi ne büyük bir adım olurdu…

Eğer sadece bir yüksek lisans – kimya derecesine sahip, gücü (parası) olmayan biri olarak bunları bulabiliyorsam, ellerinde onca fırsat bulunan bu saygı değer devlet parası yiyen sağlık çalışanların ne iş gördüklerini merak etmekteyim.

Benim tek korkum, bu yazıyı gavurların İngilizceye çevirerek öğrenmelerinden önce bizim sevgili bilim insanı dediğimiz kimselerin tınlarına bile gelmeyecek olmalarıdır.

Benim için küçük insanlık için büyük bir adım!

Kaynaklar 

1) http://www.slideserve.com/yoshi-acosta/diazonamide-a-the-long-story-of-a-misunderstood-molecule

2) http://web.itu.edu.tr/kucukcalik/jenerik_uretim.pdf

Yazar : Ahmet KÜÇÜKÇALIK

Üniversite : İstanbul Teknik Üniversitesi

Bölüm : Kimyager (Yüksek Lisans Öğrencisi)

Dergi : Sayı 47 – Sayfa 14