Jöns Jakob Berzelius
İsveçli kimyacı Jön Jakob Berzelius, 20 Ağustos 1779’da Östergötland’daki Vafversunda kasabasında doğdu.Babası öğretmen annesi ev hanımı olan Berzelius anne ve babasını erken yaşta kaybetti.Bu durum üzerine yakın akrabaları tarafından sahip çıkılan Berzelius,şimdilerde Katedralskolan diye adlandırılan bir okulda öğrenim görmeye başladı.Daha sonra Uppsala Üniversitesine kayıt olup 1796-1801 yılları arasında Tıp Doktorluğu okudu.Anders Gustaf Ekeberg ona kimya öğretti.Bir eczanede çalıştığı sıralarda buhar suyunun analizini gerçekleştirdi.Tıbbi araştırmaları için çeşitli hastalıklardaki galvanik akımın etkisini inceledi.1802 yılında Tıp Doktoru olarak mezun oldu.Wilhelm Hisinger analitik yeteneklerini keşfedip ve ona bir laboratuvar sunana kadar Stockholm yakınlarında doktor olarak çalıştı.Berzelius,Lavoisier’in yolundan giderek oksijenin yanma olaylarındaki etkisini ortaya koymuş ve 1803’te Hisinger’in maden ocaklarından aldığı örnekleri analiz etmesi sonucu seryum,selenyum ve toryum gibi elementleri buldu.Berzelius,lityum,tantal,vanadyum,zirkonyum elementleri ve ender toprak minerallerinin birçoğunu laboratuvarındaki öğrencileri ve çalışma arkadaşları ile birlikte buldu.1807 yılında Karolinska Enstitüsü’nde kimya ve eczacılık alanında profesör olarak görevlendirildi.1808-1836 yılları arasında yardımcısı Anna Sundström ile çalıştı.
1808’de Kraliyet İsveç Bilimler Akademisine üye seçildi.
1814’te mineraller ile ilgili fiziksel özellikler yerine kimyasal özelliklere dayanan bir sınıflandırma önerdi.Asit özellikte bir oksit olan silisyumdioksitin silikatları oluşturduğunu ortaya koyarak minerolojiye silikatları kazandırmış oldu.Elektrokimyayla yakından ilgilenen Berzelius;sodyum,potasyum ve kalsiyum tuzları kullanarak yaptığı elektroliz denemeleri sonucu düalizme(ikiciliğe) dayanan bir elektrokimya kuramı ortaya koydu.Oksijenin tüm kimyasal olayların odak noktası olduğuna inanan Berzelius,elementlerin bağıl atom ağırlığını 100 kabul etti ve çok sayıda organik maddenin molekül ağırlığını saptadı.Formüllerin basit şekilde yazılmasını sağlayacak simge sistemi geliştirdi.Elementlerin Latince adlarının baş harflerini elementlerin simgesi olarak belirleyerek sistemi belirli kurallara göre düzenledi.Günümüzde hala Berzelius’un geliştirdiği simgeleme kullanılmaktadır.
Canlılığa ilişkin çeşitli maddelerin analizini yapan Berzelius;kanda demirin,kaslarda laktik asidin varlığını saptadı.Kaslarda ve ekşimiş sütte bulunan laktik asitin kimyasal olarak aynı formülasyona sahip olmasıyla birlikte polarize ışığı değişik yönde çevirebildiğini gözlemleyerek optik izomeriyi ilk fark edenlerden oldu.
Berzelius Tıp öğrencileri için bir kimya ders kitabı hazırlarken sabit oranlar kanununu keşfetti.İnorganik maddelerin ağırlıkça sabit oranlarda farklı elementlerden oluştuğunu göstermekteydi.O dönem maddelerin temel doğasını keşfetmeye başlayan Berzelius,John Dalton’un atom teorisini doğruladı.Berzelius, o dönem bilinen 49 elementten 45’ini içeren bir atom ağırlıkları tablosu düzenledi.Çalışmaları,moleküler ve atom teorisi açısından önemli deliller oluşturmaktadır.
Berzelius,1818’de akademi sekreteri seçildi ve bu görevi 1848 yılına kadar sürdürdü.1822’de Amerikan Sanat ve Bilim Akademisinin Yabancı Onur Üyesi oldu.1827’de Hollanda Kraliyet Enstitüsü katıldı ve 1830 yılında yardımcı üyesi oldu.1835’te İsveç Kralı XIV.Karl tarafından ‘’Baron’’ unvanıyla onurlandırıldı.
1827’de kapalı formülleri aynı olan maddelerin ayrı kimyasal özellikler göstermesini izomerlik olarak adlandıran Berzelius,1835’te ilk kez kimya alanında kataliz terimini kullandı.
1834 yılındaki kolera salgını sırasında Adolph Fredrick Parlamentosu Halk Sağlığı Komisyonu başkanlığına getirildi.
1835 yılında İsveçli bir bakanın kızı Elizabeth Poppius ile evlendi.
7 Ağustos 1848’te Stockholm’de hayatını kaybetti.
Hırslı,metodik ve sistematik çalışan bir bilim insanı olan Berzelius;Mulder,Claude Louis Berthollet,Humphry Davy,Friedrich Wöhler ve Eilhard Mitscherlich gibi birçok önde gelen bilim insanına danışmanlık yaptı.
Berzelius, İsveç’te ‘’İsveç Kimyasının Babası’’ olarak bilinmesinin yanı sıra Dalton ve Antoine Lavoisier ile birlikte ‘’Modern Kimyanın Babaları’’ olarak da bilinmektedir.
Kimya bilimine yaptığı katkılar, hem organik hem de inorganik malzemelerle yapılan araştırmaları içermekte olup modern kimyasal analizlerin geliştirilmesinde temel oluşturmaktadır.
20 Ağustos günü Berzelius’un anısına Berzelius günü olarak kutlanmaktadır.
Eserleri:
1808-1812:Larbok i kemien(Kimya Ders Kitabı)
1814:Theory of Chemical Proportions(Kimyasal Oranlar Kuramı)
1822-1847:Jahresbericht über die Fortschritte der Physischen Wissenschaften(Fiziksel Bilimlerdeki Gelişmeler Üzerine Yıllık Rapor)
Başarıları:
1840:Leopold Nişanı Şövalyesi
