Nobel Kimya Ödülü Ayna Görüntülü Moleküllere Verildi

Fotoğraf-1 : Benjamin List (Solda) ve David MacMillan (Sağda)

İki bilim insanı birbirinin ayna görüntüsü olan molekülleri inşa etme çalışmaları için 2021 Nobel Kimya Ödülü kazandı.

Almanya doğumlu Benjamin List ve İskoçya doğumlu David MacMillan’ın, Stockholm’daki etkinlikte Nobel Ödülü kazanan kişi oldukları açıklandı.

List ve MacMillan’ın kimyasal kitleri, yeni ilaçlar keşfetmek ve güneş pillerinde ışığı yakalayabilen moleküller yapmak için kullanılıyor.

Kazananlar 10 Milyon Kron (£842,611) ödülü paylaşacak.

Princeton Üniversitesi’nden Prof. MacMillan’a kazanmış olmanın nasıl bir his olduğu sorulduğunda MacMillan; “ Şaşkın, kafası karışık, mutlu, gururlu, duygusal, ağlamaklı. Bunların hepsini şu anda hissediyorum.”  diye açıklama da bulundu.

Ödül kazandığını duyduğunda ailesiyle tatilde olan Prof. List; “Kesinlike bu büyük sürprizi beklemiyordum. İsveç’ten telefon aldığımda bunun bir şaka olduğunu düşündüm.” dedi.

Asimetrik organokataliz olarak adlandırılan söz konusu bilimsel süreç asimetrik molekülleri üretmeyi çok daha kolay duruma getirdi.

Kimyagerler bu ayna görüntülerinden sadece birisini ister- özellikle ilaç üretiminde- fakat bunu yapmak için etkili yöntemler bulmak zor oldu.

Ayna versiyonlu bazı moleküller farklı özelliklere sahip olabilir. Ot gibi kokan muadili ve nane gibi kokan forma sahip “Carvone” adlı kimyasal bu duruma bir örnektir.

Nobel Komitesi üyesi Prof. Peter Somfai eğer vücut iki ayna görüntüsü arasında ayrım yapabiliyorsa aynı şey, hastalıkları tedavi etmek için kullanılan ilaçlar içinde geçerli olabilir. Bir başka deyişle; ilaçlar sindirildiğinde aynı molekülün farklı versiyonları, farklı etkilere sahip olabilir.

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nde basın toplantısında Prof. Somfai, istenen fizyolojik etkiye sahip ilacın ayna görüntüsünü yapmanın önemli olduğunu söyledi.

Yeni Bir Seviye

53 yaşındaki David MacMillan Bellshill’de doğdu ve New Jersey’de Princeton Üniversite’sinde seçkin bir kimya profesörüdür.

Benjamin List, Almanya Frankfurt’lu ve 53 yaşında. Cologne Üniversitesi’nde ve Max Planck Kömür Araştırma Enstitüsü’nde profesördür.

1990’lı yıllarında sonunda Harvard Üniversitesi’ndeyken MacMillan metal katalizörlerle çalışıyordu ve bir sorun vardı. Sorun şuydu ki; bazı metal katalizörler oksijensiz ve nemsiz ortamda elde edilebilirken, ölçeği büyümesi ile bu durum elde edilebilmesi daha zorlaştı.

İsveçli kimyager, metaller gibi aynı işi yapabilen aynı organik molekülleri tasarlamaya başladı.

Fotoğraf-2 : Prof. MacMillan organik moleküllerin görevlerini yapıp yapamayacağını araştırmadan öncesinde metal katalizörler ile çalıştı.

Aynı zamanda, Benjamin List benzer bir hedefe yönelik çalışıyordu. List proline olarak adlandırılan basit bir amino asitin yüksek verimli bir katalizör olarak rol alabileceğini gösterdi. Katalizör oldukça ucuz ve çevre dostuydu.

İsveç Lund Üniversitesi’nde görev yapan Prof Somfai, List ve MacMillan’ın “bulgularını basitçe rasyonelleştirdiklerini” bu durumun bilim camiasınca takdir edildiğini söyledi.

Nobel Komitesi de proses tekniğinin “ moleküler yapıyı yeni bir düzene taşıdığını” söyledi.

İsveçli sanayici Alfred Nobel, 1896’da ölümünden önce yazmış olduğu vasiyetinde ödüllerin temelini attı.

1901 yılında ilk kez ödül verildiğinden beri Nobel Kimya Ödülü’nü toplamda 187 kişi aldı.

Ödül kazananların sadece yedisi kadındı. İngiliz Biyokimyager olan Frederick Sanger 1958 ve 1980 yıllarında olmak üzere iki sefer ödül kazandı.

En çok kimya ödülünün sahibi olan ülke ise 72 ödül sahibi olmak üzere ABD olup Almanya ve İngiltere 34 ödül ile ikinci sırayı paylaşıyor.

Nobel Kimya Ödülü’nün Önceki Kazananları

Fotoğraf-3 : Emmaanuelle Charpentier (solda) ve Jennifer Doudna

2020- Emmaanuelle Charpentier ve Jennifer Doudna; DNA’yı düzenlemek için araç geliştirdiğine yönelik ödül aldı.

2019- John B Goodenough, M Stanley Whittingham ve Akira Yoshino lityum iyon bataryaları hakkındaki çalışmaları için ödülü paylaştı.

2018- Enzimler hakkındaki keşifleri için Frances Arnold, George P Smith ve Gregory Winter ödül kazandı.

2017- Jacques Dubochet, Joachim Frank ve Richard Henderson biyolojik moleküllerin görüntülerini iyileştirme için ödül kazandı.

2016- Jean-Pierre Sauvage, Fraser Stoddart ve Bernard Feringa moleküler ölçekte makine yapımı hakkında ödül paylaştılar.

2015– DNA onarımındaki keşifleri için Tomas Lindahl,  Paul Modrich ve Aziz Sancar; Nobel Ödülü kazandı.

Kaynak : bbc.com