Stres, Önceden Planlama Yeteneğimizi Bozar
Stanford Üniversitesi’nden yapılan yeni araştırmalar, stresin belleğe dayalı kararlar almamızı engelleyerek bilinçli planlar geliştirme yeteneğimizi engelleyebileceğini buldu.
Current Biology’de 2 Nisan’da yayınlanan ve bu çalışmayı detaylandıran makalenin kıdemli yazarı Stanford psikoloğu Anthony Wagner, “Sadece kendimizi geçmişe doğru yansıtmak için değil, kendimizi ileriye yansıtmak, planlamak için de bellek kullanıyoruz. “Stres, problemleri daha hızlı, daha verimli ve daha etkili bir şekilde çözmenizi sağlayan belleğin ve hedefe yönelik davranışın altında yatan bilişsel sistemlerden yararlanma yeteneğini sorabilir.”
Wagner’in Hafıza Laboratuvarı ve diğerlerinden önceki çalışmalarla birlikte bu bulgular, farklı insanların geleceği nasıl planladıklarını ve stres eksikliğinin bazı insanlara ileriyi düşünmek için nasıl daha büyük bir nörolojik temelli fırsat sağlayabileceğini anlamak için geniş anlamlara sahip olabilir.
Stanford’un Beşeri ve Beşeri Bilimler Okulu Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Lucie Stern Profesörü olan Wagner, “Stresli olmayan kişilerin bellek sistemlerinden daha iyi davranmaları için çekebilecekleri bir nörobilişsel ayrıcalık biçimi” dedi ve şöyle devam etti: “Bazı bireylerin bu ayrıcalığı azaltan bir sağlık ya da ekonomik stresör gibi bir şeyle uğraştıkları için etkili ya da verimli davranamayabileceklerini gerçekten anlayamayabiliriz.”
Sanal Bir Yürüyüşe Çıkın
Araştırmacılar, sanal kasabalarda gezinirken katılımcıların davranışlarını ve beyin aktivitelerini – fMRI aracılığıyla – izledikleri deneyler yaptılar. Katılımcılar bir düzine kasabada çok tanıdık dolambaçlı yollar olduktan sonra, ezberlenmiş yollardan birine bırakıldılar ve hedef belirledikleri yere gitmeleri söylendi.
Stresin etkilerini test etmek için, araştırmacılar bazı katılımcıları sanal karmakarışıkları sırasında performanslarıyla ilgisi olmayan hafif bir elektrik şoku alabilecekleri konusunda uyardılar. Rastgele şok olma konusunda endişelenmek zorunda olmayan katılımcılar, önceki yolculuklardan elde edilen anılara dayanarak hayal etme ve yeni kısa yollar alma eğilimindeyken, stresli katılımcılar kıvrımlı alışkanlık yollarına geri dönme eğilimindeydi.
Yürüyüşlerine başlamadan önce, katılımcılar başlangıç pozisyonlarında neredeyse yerdeydiler. Bu dönemdeki beyin taramaları, stresli bireylerin, önceki yolculukları zihinsel olarak gözden geçirmeleri halinde aktif olacak bir beyin yapısı olan hipokampusu aktive etme olasılıklarından daha az olduğunu göstermiştir. Ayrıca, frontal-parietal lob ağlarında daha az aktiviteye sahiptiler, bu da sinirsel süreçleri mevcut hedeflerimizle uyumlu hale getirmemizi sağlar. Araştırmacılar tarafından yapılan önceki çalışmalar, stresin bu sinirsel makineleri engellediğini ve anıları almamızı ve kullanmamızı zorlaştırdığını bulmuştu.
Araştırmacılar, yeni çalışmalarının, hipokampal-frontal lob ağındaki bozulmanın stres nedeniyle bir planlama oturumu sırasında nasıl bellek tekrarını çevrimdışı hale getirdiğini gösteren ilk çalışma olduğuna inanıyorlar.
Bu araştırma sırasında Bellek Laboratuvarı’nda doktora sonrası akademisyen olan Thackery Brown, “Beynimiz gibi, daha düşük seviyeli bir düşünce süreci durumuna itiliyor ve bu azaltılmış planlama davranışına karşılık geliyor,” dedi.
Stres ve Yaşlılık
İleriye baktığımızda, araştırmacılar özellikle stres ve hafıza arasındaki ilişkinin, hem sağlık hem de ekonomik sorunları yaşayan eski nüfusları nasıl etkilediğiyle ilgileniyorlar. Yaşlı insanların hafıza kaybı konusunda endişe duyma olasılığı daha yüksektir. Birlikte, bu kombine stres faktörleri, streslerini daha da kötüleştirebilen ve bununla başa çıkma yeteneklerini bozabilecek, hatırlama yeteneğinin azalmasına katkıda bulunabilir.
Brown, stres, hafıza ve planlama arasındaki ilişkilerin eski toplumlarda nasıl oynandığını daha iyi anlamaya çalışmak için 65 ila 80 yaşları arasındaki katılımcılarla sanal navigasyon deneylerine benzer çalışmalar yapmaya başladı.
Şu anda Georgia Teknoloji Enstitüsü’nde yardımcı doçent olan Brown, “Büyük anne ve büyük babanızdaki stresli olayların planlamayı nasıl etkileyebileceğini düşünmek güçlü bir şey” dedi. “Bu, gençliğimizde bizi etkiler ve ailemizin yaşlı üyeleriyle etkileşimde bulunurken ve onlarla ilgilenirken, biz kendimiz yaşlı yetişkinler iken farklı bir şekilde bizimle alakalı olur.”
Kaynak: medicalxpress.com
