William Lipscomb

William Lipscomb, 1976 yılında Nobel Kimya Ödülü’nü kazanan anorganik ve organik kimya alanında çalışmış bir kimyagerdir. Nükleer manyetik rezonans, teorik kimya, bor kimyasal ve biyokimya alanındaki çalışmalarıyla ünlenmiştir ve Nobel Kimya Ödülü’nü moleküllerin yapısı ve kimyasal bağ alanındaki çalışmaları ile kazanmıştır.

William Nunn Lipscomb, Jr 9 Aralık 1919 yılında Cleveland, Ohio Amerika’da doğdu. Bir yaşındayken ailesi Kentucky’ye taşındı ve yıllarca Lexington’da yaşadılar. Babası doktordu annesi ise müzik öğretmeniydi. Genç yaşından beri bilimsel araştırmalarla ilgileniyordu. Hayvanlar, böcekler ve değişik taşlar topluyordu ve düzenli olarak Kentucky Gözlemevi’ni ziyaret ediyordu. On iki yaşındayken aldığı küçük bir Gilbert kimya seti hayatının dönüm noktası olmuştu. Böylece kimyaya büyük bir ilgi duymaya başlamış ve kendi havai fişekleri de dahil olmak üzere birçok deney yapmıştı.

Kentucky Üniversitesi’nde kimya okudu ve 1941 yılında lisans derecesini aldı. Sonrasında ise yüksek lisansını yapmak için California Teknoloji Enstitüsü’ne gitti. İlk başta, Prof. W. V. Houston ile teorik kuantum mekaniği çalışmaya başladı ancak 1942 yılının başlarında Linus Pauling’in etkisi ile fikrini değiştirerek kimya bölümüne geçti ve 1942-1945 yılları arasında II. Dünya Savaşı hakkında araştırma ve geliştirme ile ilgili çalışmalarına başladı. Yüksek lisansını yaparken bir yandan da öğrenci asistanı olarak çalıştı. 1946 yılında kimya alanında doktora derecesini aldı.

Lipscomb, 1946 yılında Minnesota Üniversitesi’ne girerek akademik kariyerine başladı. 1959 yılında Harvard Üniversitesi’nde kimya profesörü olarak çalışmaya başlamadan önce on üç yıl Minnesota Üniversitesi’nde çalıştı. 1962-1965 yılları arasında Harvard Üniversitesi’nde bölüm başkanlığı yaptı.

Araştırmalarına akademik kariyeri boyunca devam etti ve 1971’de Harvard’da Abbortt ve James Lawrence Profesörlüğü ’nü kazandı. 1990 yılında fahri profesör oldu. 1982-1990 yılları arasında Dow Chemical şirketinin yönetim kurulunda görev yaptı.

Araştırmalarının büyük bir kısmı X-ışını kırınım tekniklerinin geliştirilmesini içeriyordu. Bu alanda çalışan Lipscomb ve çalışma arkadaşları, çok sayıda boron ve boron türevlerinin moleküler yapısını haritalamayı başardılar. Boronlar bor ve hidrojen bileşikleridir.

Lipscomb kariyerinin birçok yılını boron çalışmalarına adadı. Bu alandaki birçok hırslı çalışması istenilen sonuçları vermedi ancak boron kimyasında önemli çalışmalar yaptı ve boron bağını içeren araştırmasında önemli başarılar elde etti.

X-ışını kristalografisi kullanarak boronların kimyasal yapılarını ortaya çıkardı ve onların bağlarını açıklamak için teoriler geliştirdi. Aynı yöntemleri kullanarak karboronların (karbon, boron ve hidrojen bileşikleri) yapısını ortaya çıkardı.

Çalışma ekibi, üç merkezli iki elektronlu bağ için bir mekanizma önerdi. Grup üç merkezli iki elektron bağını bulamamış olsa da, bu tür bağların kuantum mekaniğini anlamak için mevcut formülleri kullandı.

Kariyerinin son dönemlerinde proteinlerin atomik yapısına, özellikler enzimlerin nasıl çalıştığına odaklandı. Çalışma grubu, atomik çözünürlük için bu proteinlerin üç boyutlu yapısını çözmek için X-ışını kırınımını kullandı. Grubu ayrıca konkanavalin A, glukagon ve karbonik anhidrazın anlaşılmasına katkıda bulundu.

Önemli Çalışması

İş arkadaşlarıyla ile çalışmasında Lipscomb, daha sonra birçok kimyasal uygulamada yararlı olduğu kanıtlanmış X-ışını kristalografisini kullanarak boronların moleküler yapısını ortaya çıkardı. Ekibin araştırması, bir çift elektronun üç atom tarafından nasıl paylaşılabileceğini gösterdi ve üç merkezli iki elektronlu bağın mekanizmasını önerdi.

1963 yılında “Boron Hidratlar” kitabını yayınlamıştır.

Ödülleri ve Başarıları

• 1937 yılında Bausch ve Lomb onursal Bilim Ödülü’nü aldı.
• 1954 yılında Guggenheim Üyesi olarak, 1960 yılında Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi üyesi olarak atandı.
• 1976 yılında kimyasal bağlanma sorunlarını aydınlatan boronların yapısı çalışması ile Nobel Kimya Ödülü’nü kazandı.
• Amerika Ulusal Bilim Akademisi ve Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi üyesi ve Kraliyet Hollanda Sanat ve Bilim Akademisinin yabancı üyesidir.

Kişisel Hayatı

İlk evliliğini Mary Adele Sargent ile 1944 yılında yaptı ve bu evlilik 1983 yılına kadar sürdü. Bu evliliğinden üç çocuğu oldu ancak bir tanesi doğumdan kısa bir süre sonra öldü. İkinci evliliğini 1983 yılında Jean Evans ile yaptı ve bir kız çocuğu evlat edindiler. 14 Nisan 2011 yılında 91 yaşındayken Cambridge Amerika’da öldü.