Martin van Marum

Martin (us) van Marum (20 Mart 1750, Delft – 26 Aralık 1837, Haarlem)  Groningen’de tıp ve felsefe eğitimi alan Hollandalı doktor, mucit, bilim adamı ve öğretmendir. Van Marum, Lavoisier teorileri ve genel kullanım için çeşitli bilimsel uygulamalardan sonra Hollanda’da modern kimyayı tanıttı. Teylers Müzesi’nin küratörü iken, statik elektrik ve kimyasal deneyleri göstermek için, büyük elektrik makinesinin en önemlilerinden olan enstrümanların gösterileriyle ünlendi. 

Erken Kariyeri:

Delft’de doğan Van Marum, 1776 yılında Haarlem’e taşındı çünkü Haarlemliler, bilimde Hollanda’nın başka şehirlerinde yaşayanlara oranla daha çok tecrübe edindiler. Martin, Haarlem’e gelişinden sonra tıbbı uygulamaya başlamıştı fakat sonrasında kendini daha çok fiziki konularda ders vermeye ve fiziki teoriyi gösterecek enstrümanlar oluşturmaya adadı. Haarlem toplumu üzerinde büyük bir etki yaratmış olmalıydı, çünkü aynı yıl Hollanda Bilim Topluluğunun bir üyesi oldu ve gelecek yıl onların kabinesinin müdürü ve küratörü seçildi.

Van Marum ilk maaşını almamıştı, ancak eski kabine konseyi Nicolaus Linder’i korkutup, Linder’in 100 lonca maaşını toplayabilmişti ve kabine 1777’de Grote Houtstraat 51’deki yeni mahallelere taşındığında, Van Marum orada görevli olarak kaldı. Hizmetçilerin kabine ziyaretçilerinden aldıkları ipuçlarını saklamaları için toplumdan izin alarak Linder’in güvendiği bir gelir kaynağı sağlamayı başardı. Daha sonra van Marum, Rozenprieel’deki yaz bahçesi gibi görev listelerinde kendine daha fazla sorumluluk ekleyerek ve diğer masrafları ortadan kaldırarak bu maaşı 100’den 300’e çıkardı.

İki Müzenin Küratörü:

1779’da Teylers Müzesi’nin kurulmasına yönelen Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778) tarafından yönetilen Haarlem’in ikinci himayecisi oldu.  Teyler mirası, biri din için, biri bilim için, diğeri ise sanat olarak bilinen üç topluluğa bölmüştü. Kapıcılar haftada bir Teyler’in evinde buluşmak zorundaydılar ve her toplulukta 5 yönetici vardı, bu yüzden tüm beyler Haarlem’de yaşadılar.

1794 yılında van Marum, Hollanda Bilim Topluluğu’nun müdürü olmasının yanı sıra sekreteri de oldu. Yönetiminde, her iki toplulukta Avrupa’da en çok konuşulan topluluklar oldu. Dönem seyahatnameleri her iki müzeden de bahseder.

Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen ile birlikte olmasının yanı sıra, Bataafsch Genootschap der Proefondervindelijke wijsbegeerte’in ve  Provinciaal Utrechtsch Genootschap van Kunsten en Wetenschappen’in de (25 Aralık 1776’dan itibaren) bir üyesiydi. 17 Ağustos 1784’den sonra Académie des Sciences’a,  27 Mart 1782’den sonra Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen’e ve 29 Mart 1814’ten sonra Vergadering van Notabelen voor het departmanı Zuiderzee’nin de bir üyesi oldu. 1808’de Louis Bonaparte tarafından Koninklijk Enstitüsü’nün kurulması ve komitenin, Jeronimo de Bosch, Jean Henri van Swinden ve Martinus Stuart ile birlikte bir üyesi olması için davet edildi. Aynı yıl enstitüye üye oldu. 

Birleşen Toplumlar, Ayrı Koleksiyonlar:

Rehberliğindeki iki topluluk yavaş yavaş birleşti. Onun adı, 18. yüzyılda inşa edilen Leiden kavanozlarıyla birlikte en büyük elektrik gösteri makinesi olan Electriseermachine ile bağlantılıydı ve o sırada genç Teylers müzesi için gösterilen ilgiden hoşnut oldu. Gösteri modeli, Leiden Müzesi Boerhaveer’dekinden daha küçük olduğu için hala sergileniyor. Van Marum’un araştırmaları (özellikle elektrikle bağlantılı olarak) sayıları ve çeşitliliği açısından dikkat çekiciydi.

Teyler Müzesi, bir bilimsel araştırma müzesi olarak rolünü sürdürdü (başladığı dönemsel aboneliklerin bir kısmı hala devam ediyor) ve dönemin önemli bilimsel gösteri modellerinin bir deposu oldu. Sadece elektrikle ilgili değil, hava istasyonları, endüstriyel modeller, buhar motorları ve tomurcuklanan sanayi devriminin diğer örnekleri de toplandı ve sevgiyle sergilendi. Teyler’in koleksiyonu çoğunlukla bilimsel teoriye dayanırken, Hollanda Bilim Topluluğu’nun toplanması çoğunlukla bilimsel uygulamaya dayanıyordu. Grote Houtstraat’taki odalar, doldurulmuş hayvanlar ve diğer “naturalia” ile dolduruldu. Yaz bahçesi, bir zamanlar Prinsenhof’daki orijinal belediye binasının arkasında bulunan Linder’ın eski Linnaeus hortus’unun modern bir devamı oldu. Linder, Latince diye bir şey bilmediğinden Van Marum’un, yabancı ziyaretçileri, Linnai trivia hikayeleriyle ve tabii ki lale manyasının Haarlem hikayesiyle eğlendirmesi daha kolay oldu. 

Teylers Müzesi:

1784 yılında Teylers Müzesi yeni Oval Odası’nı açtığında, sanatçı Vincent Jansz van der Vinne sanat koleksiyonunun küratörü olarak işe alındı ve Pieter Teyler’in eski evi olan ve Fundatiehuis olarak adlandırılan sanat topluluğunun konsiyerji ve bakıcısı olarak yaşadı. Gelecek yıl, van Marum ile sanat üzerine yaşanan sürekli tartışmalar ve müzenin açılış saatleri nedeniyle ayrıldı.

Van der Vinne, önemli bir Haarlem sanatçı ailesinden doğan bir sanatçıydı. Vincent van der Vinne’nin torununun en büyük torunuydu. Teyler müzesi onu ünlü oval odayı ve diğer Haarlem sahnelerini boyayan başka bir yerel sanatçı olan Wybrand Hendricks ile görevini değiştirdi. Hendricks, büyük ölçüde Teyler’in Eski Usta baskı koleksiyonundan büyük ölçüde sorumluydu. Bunlardan en önemlisi, eskiden İsveç’in Christina’sı tarafından sahip olunan bir baskı ve çizim koleksiyonunun Roma’da 1790 yılında satın alınmasıdır. Görünüşe göre Teyler, Van Marum’la mücadele etti, ancak 1819’da 75 yaşında ayrıldığında, bu sanat meraklılarının düşüşünü önlemek için sanat eseri satın almayı bırakmaya karar verdi.

Hendriks’in görev süresi boyunca, van Marum oval odanın içinde kamusal elektrik gösterileri yapmakla meşguldü, fakat bu dönemde de toplantılara katılıyordu (onun orada olmasından dolayı Fundatiehuis konsiyerjinin yaşam tarzına çok yakındı). Teyler kütüphanesi için bilimsel yayınlara yoğunlaştı. Çalışmalarını üç açıdan yoğunlaştırdı:

1) Yunanlı ve Latin yazarlar arasındaki kilise babaları

2) Gezegenler de dahil olmak üzere doğal tarih çalışmaları

3) Londra Kraliyet Derneği’nin tüm yayınları ve tüm yayınlar dahil olmak üzere doğal tarih süreli yayınlar

Teyler, yönetim kurulu üyeleri ile dini farklılıklarından dolayı yönetim kurulu üyesi olamazdı. Ona göre, satın alma kriterleri her zaman masraflıydı. Bir toplumun üyesi, satın almaya muktedir olsaydı, koleksiyona eklenmeye değmezdi .Bununla birlikte, herhangi bir üye, koleksiyonun niçin zengin yayınlanmış çağdaş yayın örnekleriyle dolu olduğunu açıklayan yönergeler önerebilirdi. Bunlardan en etkileyici olanı, gezginlerin resimli kitaplarıydı. Van Marum koleksiyonu görmek için, hâlâ sürdürülen bir gelene olan Pieter Teyler’in kütüphanesinde erkekler gecesi düzenledi.

Halkın gün boyunca müze odalarına girmesine izin verilmesine rağmen, “Fundatiehuis” deki Pieter Teyler’in özel odaları, sadece bir gün, Anıt Günü’nde açıktır. Zengin bilimsel geleneği nedeniyle, pek çok fizik bilim insanı ve hatta Nobel ödüllü Pieter Zeeman ve Hendrik Lorentz’de Haarlem’de Teyler’in çalışmasına katılmıştır.

Van Marum’un üç kategorisinden sadece ilki 19. yüzyılın sonunda duraklama yaşadı. Değişim ağları ile genişletilen süreli yayınların koleksiyonu, dünyanın en eskileri arasında olan kesintisiz serileri içeriyor.

Teyler’ın müzesi, 1996 yılından sonra modern doldurulmuş Naturalis kuşları ve John James Audubon’un eserleri ile birlikte van Marum’un kütüphane koleksiyonunun rotasyonel gösterimini yapmak için yeni bir kanat oluşturdu.