X Kromozomları Alzheimer Hastalığı için Bir Direnç Sağlayacak!

Araştırmalar sonucunda görülen o ki, Alzheimer olan kadınlar erkeklerden daha uzun yaşamaktadır peki bu neden? Cinsiyet kromozomu burada devreye girmekte ve dişileri hastalığın tahribatındna korumaktadır.

Kadınlar, yalnızca X kromozomunda bulunan bir genden, kadınlarda iki adet X olmasından dolayı, iki adet alırlar. Hem erkek hem de dişi bazı insanlar bu genin özellikle güçlü bir varyantına sahiptir.Bu varyanta sahip kadınların Alzheimer’a doğru daha yavaş ilerlediğini bilinmektedir.

Alzheimer’lı kadınlar, hastalığı olan erkeklerden daha uzun yaşamaktadır ve San Francisco’daki bilim adamları, hem insanlarda hem de farelerde yapılan araştırmalardan yola çıkarak, bunun sebebinin hastalığın tahribatı açısından genetik korumaya sahip olmalarından kaynaklandığı söylemektedir.

Hem erkek hem de dişi bazı insanlar, kendilerine daha fazla koruma sağlayan KDM6A adı verilen bu genin özellikle güçlü bir varyantına sahiptir.

Bu çalışma, beyinlerinde karşılaştırılabilir seviyelerde toksik Alzheimer proteinleri olsa bile, kadınların neden hastalığın erken aşamalarında erkeklerden daha uzun süre ve daha az şiddetli semptomlarla hayatta kaldığını açıklamaya yardımcı olmaktadır.

UCSF nöroloji doçenti ve çalışmanın kıdemli yazarı Dena Dubal, 26 Ağustos 2020’de Science Translational Medicine’de yayınlanan yazısında şu sözleri söylemiştir.” Erkeklerden daha fazla kadın Alzheimer hastasıdır çünkü riskin en yüksek olduğu yaşlara kadar hayatta kalırlar. Ama aynı zamanda hastalıkla daha uzun süre hayatta kalırlar”.

Dişinin ikinci X kromozomunun çoğu, kodlamayan RNA’nın bir dış katmanı tarafından susturulmaktadır.Fakat, farelerde ve insanlarda bu süreçten kaçan az sayıda gen, dişilere bu genler tarafından kodlanan proteinlerin iki katı doz vermektedir. Araştırmacılar, öğrenme ve bilişle ilgili olduğu bilinen bu aktif genlerden biri olan KDM6A’ya dikkat çekmiştir ve bu gen arızalandığında, gelişimsel gecikme ve hafiften şiddetli zihinsel engelle karakterize Kabuki sendromuna neden olduğu ortaya atılmıştır.

Erişebildikleri gen ekspresyon çalışmalarını inceleyen bilim adamları, dünyada bulunan kadınların yaklaşık %13’ünün erkeklerin ise %7’sinin bu KDM6A varyantına sahip olduğunu ortaya attılar.Kadınların iki X kromozomu olduğundan, bu varyantın en az bir kopyasını taşıma şansları daha yüksektir ve bazı kadınlar iki kopya taşımaktadırlar.

UCSF Hafıza ve Yaşlanma Merkezi’nde nöroloji profesörü ve Weill Enstitüsü üyesi ve aynı zamanda KDM6A varyantını analiz eden Doktor Jennifer Yokoyama,şu sözleri söylemiştir: Genetiğin, hastalıkların kadınları ve erkekleri nasıl etkilediği konusunda farklılıklar yaratma yolları hakkında çok az şey bilinmektedir. X ve Y kromozomlarını birbirleriyle karşılaştırmak zor olduğu için, büyük genom çapında ilişkilendirme çalışmalarının tamamı cinsiyet dışı kromozomlar üzerinde yapılmıştır.Belki de yapılan bu çalışma, sonuçta X kromozomunda oldukça ilginç bir şey olabileceği gerçeğini ortaya çıkaracaktır.

Yapılan gen ekspresyon çalışmaları, kadınların beyinlerinde erkeklerden daha fazla KDM6A proteini olduğunu göstermiştir. Ayrıca, Alzheimer hastalarının, hastalığın erken dönemlerinde hasar gören beyin bölgelerinde daha fazla proteine ​​sahip olduklarını gösterdiler. Araştırmacılar, bu bölgelerdeki nöronların hastalığa karşı korunmak için daha fazla protein üretebileceğini teorileştirdiler, ancak analiz ettikleri veriler yalnızca ilişkileri tanımlayabilmektedir ve nedenleri kanıtlayamamaktadır.

Bu nedenle, bilim adamları farelerde deneyler yaptılar. İlk olarak, dişi farelerin beyinlerinin içine baktılar ve KDM6A’nın her iki kopyasının da protein yapmak için aktif olarak RNA transkripsiyonu yaptığını doğrulamışlardır. Dişi fareler, öğrenme ve hafıza için kritik olan ve Alzheimer’ın erken döneminde hasar gören hipokampus adı verilen beyin bölgesinde bu proteinin önemli ölçüde daha yüksek seviyelerine sahipti.

Daha sonra çalışma ilerletilerek, beyinlerinde toksik amiloid beta üreterek insan Alzheimer’ı modelleyen fareler yetiştirilmiştir. Böylece erkek yavruları amiloid ürettiler ve ayrıca dişiler gibi iki X kromozomu taşıyabilmişlerdir. İkinci bir X kromozomuna sahip erkek fareler yapılan bilişsel testlerde daha başarılı oldular ve beyinlerindeki toksik proteinlere rağmen daha uzun yaşadılar.

Bilim adamları, Y kromozomunun yokluğundan ziyade koruma sağlayan ikinci X olduğundan emin olmak için dişi Alzheimer farelerinden ikinci X kromozomunu sildi. Ve aynı erkekler gibi, bu dişi fareler de bilişsel olarak daha zayıftı ve daha hızlı öldü.

Daha sonra yapılan testlerde, bilim adamları erkek ve dişi fare beyinlerini artan amiloid beta dozlarına maruz bıraktıklarında, erkek farelerin sahip olduğu nöronlar daha hızlı öldü. Ancak bilim adamları, kadın fare beyinlerinden gelen nöronlarda KDM6A protein seviyelerini düşürmek ve erkek fare beyinlerinden gelen nöronlarda arttırmak için bir gen düzenleme tekniği kullandıklarında bu fark ortadan kalkmıştır.

Dubal, son sözlerinde şunları belirtmiştir ve habere nokta koymuştur:

“X kromozomundaki bu koruyucu mekanizma, hem erkeklerde hem de kadınlarda KDM6A veya diğer X faktörlerini artırarak Alzheimer ve diğer nörodejeneratif bozukluklara karşı direnci artırma olasılığını ortaya çıkarmaktadır”.

Kaynak: sciencedaily.com