Ahmed Hassan Zewail

Ahmed Hassan Zewail, 26 Şubat 1946’da Mısır’ın Damanhour şehrinde dünyaya geldi ve Desouk’ta büyüdü. Robinson M. Hochtrasser’in gözetiminde Pennsylvania Üniversitesi’nde doktorasını tamamlamak için ABD’ye taşınmadan önce İskenderiye Üniversitesi Kimya alanından Fen Fakültesi mezuniyetini ve Fen Bilimleri yüksek lisansını aldı.

Zewail, doktora programını tamamladıktan sonra Charles Bonner Harris’in denetiminde olan Berkeley’deki Kaliforniya Üniversitesi’nde doktora sonrası araştırma yaptı. Bunu takiben 1976 yılında Kaliiforniya Teknoloji Enstitüsü’ndeki fakülteden randevu aldı ve Kimyasal Fizikte ilk Linus Pauling Başkanı oldu. 5 Mart 1982’de Amerika Birleşik Devletleri vatandaşlığına geçti. Zewail, Kaliforniya Teknoloji Enstitüsünde Ultrafast Bilim ve Teknoloji de Fiziksel Biyoloji Merkezi direktörü idi.

Zewail, Başkan Barack Obama’nın Bilim ve Teknoloji Danışmanları Konseyi Başkanlığına (PCAST) aday gösterildi ve konseye katıldı, PCAST; Ülkenin önde gelen bilim insanları ve mühendislerinin, bilim teknoloji ve yenilik alanında Başkan’a ve Başkan yardımcısına tavsiyelerde bulunacak ve politika oluşturacakları bir danışma grubudur.

Zewail’in kilit çalışması, seçilen kimyasal reaksiyonlarda geçiş derecelerini yeterince kısa sürede analiz edebilen femtokimyanın – Yani femtosaniye boyunca kimyasal reaksiyonların incelenmesi. Ultra hızlı bir lazer tekniği kullanarak (ultra kısa süreli lazer yanıp sönmeleri), çok kısa zaman ölçeklerinde reaksiyonların tanımlanmasına izin verir – öncüsü gibiydi. Zewail, “femtokimya’nın babası” olarak bilinirdi.

1999’da Zewail, Kimya alanında Nobel Ödülü alan ilk Mısırlı ve ilk Arap oldu. Zewail, Nobel Konferansı’nda “Femtokimya: Ultra Hızlı Lazerler Kullanılarak Kimyasal Bağın Atomik Ölçek Dinamikleri” üzerine bilgi verdi. 1999’da Mısır’ın en büyük devlet ödülü, Nil’in Büyük Yakası ile onurlandırıldı. Ekim 2006’da Zewail, Albert Einstein Dünya Bilim Ödülünü kazandığında  “yeni femtosistem alanının öncülüğünü ve fiziksel biyolojinin devrimci disiplinine yaptığı katkılardan dolayı biyolojik sistemlerin işlevsel davranışlarını daha iyi anlayabilmek için yeni yollar meydana getirerek uzayın ve zamanın dört boyutunda doğrudan görselleştiriyor ” dedi.

Diğer uluslararası ödüller arasında Uluslar arası Kral Faysal Ödülü (1989), Wolf Foundation (Vakfı) tarafından kendisine verilen Wolf Kimya Ödülü (1993), Tolman Ödülü (1997), Robert A. Welch Ödülü (1997), Othmer Altın Madalyası 2009, Amerikan Kimya Topluluğu’ndan Priestley Madalyası (2011) ve Kraliyet Topluluğu’ndan Davy Madalyası (2011) vardı.

Zewail, 2001 yılında Kraliyet Cemiyetinin (ForMemRS)  Yabancı Üyesi olarak seçildi. 2002’de Heriot-Watt Üniversitesi’nden fahri doktorasını aldı. Mayıs 2003’te İsveç Lund Üniversitesi tarafından fahri doktora unvanına layık görüldü ve İsveç Kraliyet İlimler Akademisinin yabancı üyesi oldu. Cambridge Üniversitesi kendisine 2006’da fahri Doktora verildi. Mayıs 2008’de, Madrid Complutense Üniversitesi’nden fahri doktor unvanı aldı. Şubat 2009’da, Ürdün Üniversitesi tarafından sanat ve bilimlerde fahri doktora unvanına layık görüldü. Mayıs 2010’da, Southwestern Üniversitesi’nde diploma töreni konuşması yaptı. 3 Ekim 2011’de Glasgow Üniversitesi’nden bilimde fahri doktora unvanı aldı. 19 Mayıs 2014’te Yale Üniversitesi’nden onursal diploma aldı. 2000 yılında kurulan ve 2011’de yeniden canlanan Zewail bilim ve teknoloji şehri, onurunda ismi verilir.

Zewail 1989’da Dema Faham ile evlenip dört çocukları oldu: Maha, Amani, Nabeel ve Hani. Çocukları bugün hala yaşıyor.

Zewail, kanserle uzun süren bir savaştan sonra 2 Ağustos 2016 sabahı 70 yaşında öldü. Zewail için 7 Ağustos 2016’da Mısır Kahire’deki El-Mosheer Tantawy camisinde bir askeri cenaze töreni düzenlendi. Başbakan Abdel Fattah el-Sisi, Başbakan Şerif İsmail, Azhar Büyük İmamı Ahmed el-Tayeb, Savunma Bakanı Sedki Sobhi, eski Başkan Adly Mansour, eski Başbakan İbrahim Mahlab ve kalp cerrahı Magdi Yacoub katıldı. Cenaze namazı Mısır’ın eski Müftüsü Ali Gomaa tarafından kılındı.

Yayınları:

Bilimsel;

• Lazer Spektroskopisinde Gelişmeler I, Editör A. H. Zewail, SPIE, Bellingham, 1977
• Lazer Kimyasında Gelişmeler, Ed. A. H. Zewail, Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg, 1978
• Photochemistry and Photobiology, Cilt 1 ve 2, Ed. A. H. Zewail, Harwood Akademik, Londra, 1983
• Ultrahızlı fenomenler VII, Ed. C. B. Harris, E. P. Ippen, G.A. Mourou ve A.H. Zewail, Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg, 1990
• Kimyasal Bağ: Yapı ve Dinamikler, Ed. A. H. Zewail, Academic Press, Boston, 1992
• Ultrahızlı fenomenler VIII, Ed. JL Martin, A. Migus, G. A. Mourou ve A. H. Zewail, Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg, 1993
• Ultrahızlı fenomenler  IX, ed.
• Femtokimya: Kimyasal Bağın Ultra Hızlı Dinamikleri Cilt I, A. H. Zewail, World Scientific, 1994
• Femtokimya: Kimyasal Bağın Ultra Hızlı Dinamikleri Cilt II, A. H. Zewail, World Scientific, 1994
• Fiziksel Biyoloji: Atomlardan Tıp’a, ed. A. H. Zewail, Imperial College Press, Londra, 2008
• 4D Elektron Mikroskopisi, ed. A. H. Zewail, Imperial College Press, Londra, 2009
• Analitik Kimya Ansiklopedisi Uluslararası Danışma Kurulu (1999-2014)
• Maddenin Görselleştirilmesi: Nobel Ödüllü Ahmed H. Zewail’in Yakın Dönemde Toplanan Eserleri, , Imperial College Press, Londra, 2014

Biyografi;

• Zamanın bir ucundan diğer ucuna yolculuk: Nobel Ödülüne Hayat Yürüyüşleri, Ahmed H Zewail, Dünya Bilimi, 2002
• Bilim Çağı (2005, Arapça Özgeçmiş)