Gerty Theresa Cori
15 Ağustos 1896’da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun bir parçası olan Prag’da dünyaya gelen Gerty Theresa Radnitz,Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülünü alan ilk Amerikalı kadındır.Gerty,şeker rafinerileri müdürü bir kimyager olan Otto Radnitz’in üç kız çocuğunun en büyüğüydü.Gerty’nin tıbba olan ilgisi annesinin amcası olan bir pediatri profesörü tarafından başladı.1914’te mezun olduktan sonra Tetschen’deki Realgymnasium’a girdi ve daha sonra Prag Alman Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne geçti.Tıp okulunda Gerty,kayak ve dağcılık sevgisine ve laboratuvar araştırmalarına ortak olan Carl Ferdinand Cori ile tanıştı.1920’de ilk ortak araştırmaları olan hastalığa karşı bağışık vücutlar üzerine rapor yayınlayıp,Tıp fakültesini bitirdiler ve evlendiler.
Gerty Cori,ilk araştırma yeri olan Viyana’daki Karolinen Çocuk Hastanesi’nde asistan olarak çalıştı.1922’de Carl Cori,New York Buffalo’da Ölümcül Hastalık Araştırma Enstitüsünün ekibine katılmak üzere ABD’ye göç etti.Gerty Cori,birkaç ay sonra enstitüde yardımcı patalog olarak çalışmaya başladı ve daha sonra yardımcı biyokimyacı oldu.1928’de ABD vatandaşı oldular.1931’de Carl Cori,Washington Üniversitesi Tıp Fakültesi Farmakoloji Bölüm Başkanlığı görevini kabul etti.Üniversite, aynı aileden olan kişilerin aynı anda atanmasını yasakladığından Gerty Cori Farmakoloji araştırma görevlisi olarak çalışmalarına devam etti.
Amerika’da önce hayvan vücudundaki insülin ve epinefrinin etkilerini inceledi.İn vivo tümörlerin glikoliz varlığı gösterildi.Washington Üniversitesi’ndeki laboratuvarlarında karbonhidrat metabolizması üzerine yaptıkları çalışmalar,tüm hayvan çalışmalarından izole dokulara geçti ve daha sonra,doku ekstraktları ve izole edilmiş bazı enzimlerle kristal formda çalışıldı.1936’da glikoz-1-fosfat, ‘’Cori ester’’i izole ettiler ve varlığını polisakkaritlerin parçalanmasını ve sentezlenmesini katalizleyen fosforilaz aktivitesine kadar sürdüler.Bu keşif in vitro glikojen ve nişastanın enzimatik sentezini mümkün kıldı.Ardından,fosforilaz ve diğer enzimler kristalleştirildi.
Cori,sürekli olarak hormonların etki mekanizması ile ilgileniyor ve hipofiz hakkında çeşitli çalışmalar yapıyordu.Hipofizektomi uygulanmış sıçanlarda glikojendeki belirgin azalmanın ve kan şekerinin düşürülmesinin glikoz oksidasyon hızındaki eş zamanlı bir artışla gerçekleştiğini gözlemlediler.Daha sonra,hormonların hekzokinaz üzerindeki etkisinin incelenmesiyle,bazı hipofiz ekstraktlarının bu enzimi in vivo ve in vitro inhibe ettiği,insülinin bu inhibisyona karşı koyduğunu gözlemlediler.
1940’lı yılların başında Gerty ve Carl Cori,Biyolojik Kimya bölümüne taşındı.Gerty Cori,1943’te Biyolojik Kimya ve Farmakoloji alanında yardımcı doçent oldu.Temmuz 1947’de Biyolojik Kimya Profesörü olarak Nobel ödülüne layık görüldü.Gerty Cori,bu ödülü eşi Carl Ferdinand Cori ve Arjantinli fizyolog Bernardo Houssay ile kaslarda depolanan laktik asidin kan dolaşımıyla karaciğere taşınıp burada glikoneogenezisle glikoz sentezinde kullanılması ve sentezlenmiş olan glikoz moleküllerinin yeniden kan dolaşımına verilerek kaslar tarafından alınıp kullanılmasıyla biçimlenen laktik asit döngüsünü(Cori döngüsü)keşfetmeleriyle almışlardır.
1947’de Nobel Ödülüne ek olarak,Gerty Cori birçok onur ve ödül sahibi oldu.Eşiyle birlikte 1946 yılında American Chemical Society’nin Orta Batı Ödülünü almıştır.Gerty Cori 1948’de St.Louis Ödülü,1947’de Endokrinolojide Squibb Ödülü ve 1948’de Kimya Kadınları için Amerikan Kimya Topluluğu’nun Garvan madalyasını almıştır ve 1950’de Ulusal Bilimler Akademisinin şeker araştırma ödülüne layık görüldü.1948’de Cori,Kadın Ulusal Basın Kulübü tarafından bilimde bir başarı oranı olarak tanındı.Buna ek olarak,Başkan Truman,Gerty Cori’yi Ulusal Bilim Vakfı yönetim kuruluna üye olarak iki dönem atadı.Cori’ye Yale Üniversitesi,Boston Üniversitesi,Smith Üniversitesi,Columbia Üniversitesi ve Rochester Üniversitesi tarafından onursal dereceler verilmiştir.1947’de Gerty Cori,kemik iliğini etkileyen nadir bir kan hastalığı olan miyelofibroz semptomlarını sergilemeye başladı.Son on yıl boyunca hastalıkla savaşan Gerty Cori,son birkaç ayına kadar araştırma yapmayı bırakmadı.Glikojende dallanma noktalarının sırasıyla oluşumunu ve parçalanmasını katalizleyen dallanma ve ayrışma enzimlerini keşfetti.Son araştırma projesinde Gerty,çocuklarda kalıtsal glikojen depo hastalıklarının çeşitli formlarında bulunan tek tek enzim kusurlarını tanımladı ve ilk kez bir enzimin eksikliği veya bozulmasının bir hastalığa neden olabileceğini tespit etti.ABD,St.Louis’te 26 Ekim 1957’de hayatını kaybetti.
Cori,kendi özgün kişisel çalışmalarına ek olarak,yönlendirdikleri biyokimyasal araştırmaların etkin merkezlerinde meslektaşlarına daima ilham kaynağı olmuştur.The Journal of Biological Chemistry ve diğer bilimsel süreli yayınlarda bir çok makaleye katkıda bulunmuşlardır.
