H&M, Zara ve Marks&Spencer’ın Asya’da Kirliliğe Sebep Olan Viskoz Fabrikaları ile Bağlantısı Var

Değişen Piyasalar Kurumu tarafından hazırlanan yeni bir rapora göre, büyük moda markalarının kirliliğe sebep olan fabrikalarda üretilen viskoz ile bağlantıları var.

Pamuk veya polyester için sürdürülebilir bir alternatif olarak öne sürülen viskoz, genellikle etek ve elbiselerde ipekten daha ucuz ve daha dayanıklı bir alternatif olarak kullanılır. Uzmanlar viskozun 10 £’luk bir tişört kadar 2000£’luk bir takım elbisede de bulunmasının muhtemel olduğunu söylemiştir.

Değişen Piyasalar Kurumu araştırmacıları Çin, Hindistan ve Endonezya’da bulunan 10 ayrı üretim tesisini ziyaret etmiş ve arıtılmamış kontamine atıksudan kaynaklı su kirliliği ve hava kirliliğini de içeren ciddi çevresel zararlar tespit etmişlerdir. Raporda sözü edilen markalar H&M, Inditex (Zara’nın sahibi), Marks&Spencer ve Tesco gibi fabrikaları da içermektedir.

The Guardian tarafından bağlantıya geçilen markaların çoğu viskoz üretiminin etkilerinin bütün endüstriyi kapsayan bir problem olduğunu ve daha duyarlı bir şekilde üretim yapmak adına yollar aradıklarını bildirmişlerdir.

Suni ipek olarak da bilinen viskoz; selüloz ya da kayın ağacı, çam ve okaliptüs gibi yumuşak ağaç hamurlarından yapılır. “Viskoz genelde yenileyici, çabuk yetişen ağaçlardan yapılsa da, ağaç kaynağının sürdürülebilirliği, büyük ölçüde değişiklik göstermektedir,” demiştir Londra Moda Üniversitesi’nde bulunan Sürdürülebilir Moda Merkezi’nin yöneticisi Renee Cuoco.

Viskoz üretimi aynı zamanda kimyasal-ağırlıklıdır. Prosesin merkezi, büyük ölçüde uçucu ve yanıcı olan bir sıvı olan karbon disülfürdür. Rapor, karbon disülfür maruziyetinin hem fabrika çalışanlarına hem de viskoz tesisinin civarında yaşayan insanlara zarar verdiğine dair kanıtlar sunmaktadır. Toksinin koroner kalp hastalığı, doğum kusurları, cilt hastalıkları ve kanserle bağlantısı olduğu bulunmuştur. Tarihsel açıdan, kullanımının yüksek oranda toksin seviyesine maruz kalan kauçuk fabrikası çalışanlarında ciddi akıl sağlığı sorunlarına yol açtığı tespit edilmiştir.

Viskoz üretiminde kullanılan diğer toksik kimyasallar, sodyum hidroksit(kostik soda) ve sülfürik asiti de içermektedir.

Değişen Piyasalar Kurumu, Çin’de 6 ayrı üretim tesisini ziyaret etmiş ve araştırmacıların su ve hava kirliliğine dair kanıtlara ve yerli halkta ciddi sağlık sorunlarına rastladığını açıklamıştır. Rapor, Çin’in güneydoğusunda bulunan bir il olan Jiangxi’deki viskoz üretiminin -Çin’in en büyük tatlı su gölü olan- Poyang’da sucul yaşamın yok olmasına katkıda bulunduğuna dair kanıtlar sunmaktadır.

Doğu ili Şantung’da ziyaret edilen tesislerden biri de Değişen Piyasalar Kurumu’na göre H&M, Inditex (Zara), and Marks & Spencer’a ürün tedarik eden Şantung CHTC Helon (Shandong Helon) Şirketi’dir.

Rapor, fabrika civarındaki yerleşim alanlarının izin verilen değerin 3 katı karbon disülfür seviyesine maruz kaldığını ileri sürmektedir. Rapora göre yerli halk, araştırmacılara kuyularından temin ettikleri suyun kirlilikten dolayı şimdi içilemez halde olduğunu söylemişlerdir.

Şantung Helon, geçmişte yüksek seviyede hava kirletici emisyonlarından dolayı eleştirilerle yüz yüze gelmiştir. Bu durum, -Çin’in önde gelen çevrecilerinden Ma Jun tarafından kurulan bir sivil toplum kuruluşu olan- Kamu ve Çevre İşleri Enstitüsü tarafından açığa çıkarılmıştır.

Değişen Piyasalar Kurumu’nun kampanya yöneticisi Natasha Hurley, hızlı modanın ürün hatlarındaki hacim ve çabuk yön değişimine vurgu yapmaktadır. “Burada açık bir şekilde viskoz üreticileri büyük bir sorumluluğa sahiptir, ancak perakendeciler de üreticiler üzerinde büyük bir baskı kurarak –ki bu baskı hem sosyal hem çevresel yönden sürdürülemez bir durum yaratan markaların kendisinden gelmektedir- üreticilerden maliyeti ve teslimat süresini düşürmelerini istemektedir.

Rapore karşılık olarak H&M’den Ida Ståhlnacke, The Guardian’a sonuçlar konusunda derin endişe duyulduğunu ve tedarik sağladıkları viskoz üreticileriyle konu hakkında gereğinin yapıldığından emin olmak için irtibat halinde olacaklarını açıkladı. H&M şirketi, viskoz üretiminin kimyasal olarak kuvvetli doğasının bunun tüm endüstriyi kapsayan bir problem olduğu anlamına geldiğini ve tedarik zincirlerini değerlendirmek için dışarıdan bir bilirkişi ile çalıştıkları açıklamasını yapmıştır.

M&S’ın sözcüsü ise şirketin rapordan dolayı kaygı duyduğunu viskozun içerisinde yer alan kimyasalların kullanımını gündemlerine taşıdıklarını belirterek “Tedarikçilerimizi onlara bir M&S akreditasyon belgesi sunarak daha duyarlı ve daha sürdürülebilir bir şekilde üretim yapmaları için teşvik ettik. Yapılacak daha çok fazla şey olduğunun farkındayız,” şeklinde açıklama yaptı.

Inditex’ten bir konuşmacı da koşulları iyileştirmek ve sürdürülebilir uygulama yöntemlerine bağlı kaldıklarına emin olmak için sürekli çalışıldığını belirtmiş, standartlara uygunluk için yıl sonunda öncelikli tercih edilen tedarikçi listelerinin yayınlanacağını da eklemiştir.

Tesco, sorunun kaynağının Shandong CHTC Helon Şirketi olmadığının dışında viskoz tedarikçileri konusunda bir yorum yapmamıştır. Bir temsilci, perakendecilerden sıfır tehlikeli atık deşarjı sözü alındığını, tedarikçilerle bu konu hakkında yakın çalışmalarda bulunulacağını söylemiştir.

Rapor, karbon disülfürün viskoz üretim prosesinden tamamen kaldırılması ve tüm viskoz üretimlerinin -kimyasal deşarjını ortadan kaldıran ve çalışanların ve çevrenin zarar görmesini önleyen kapalı çevrim sistemlerinde gerçekleştirilmesi gerektiği çağrısında bulunmaktadır.

Kaynak: theguardian.com