İlaç Endüstrisinde Çoğunlukla İhmal Edilen Tehlikeyi Belirleyen Yeni Buluş!
Bir ilacın vücuda girdiğinde, potansiyel olarak zararlı bir hale dönüşme ihtimalini test etmek için Cardiff Üniversitesi’ndeki araştırmacılar tarafından yeni bir yöntem geliştirildi.
Liverpool John Moores Üniversitesi ve AstraZeneca ile işbirliği içinde olan ekip, farmasötik ilaçların büyük veritabanlarını taramak ve rasemizasyona uğramış (bir ilacın kendisinin aynadaki görüntüsüne dönüştüğü ve durağan veya potansiyel olarak tehlikeli hale geldiği bir süreç) bir ilacın muhtemel riskini değerlendirmek için basit bir yaklaşım geliştirmiştir.
Bu prosess için ilk kez nicel bir risk değerlendirme aracı geliştirildi.
Yeni bulgularını önde gelen kimya dergilerinden olan Angewandte Chemie’ da yayınlayan ekip, bu yeni yöntemin; riskli ilaç adaylarını üretim sürecinin ilk aşamalarında belirlediği için, potansiyel olarak ilaç geliştirme ile ilişkili olan finansal riskte belirgin bir azalmaya neden olabileceğine inanıyorlar. Sonuç olarak, güvenli ilaçların etkin bir şekilde geliştirilmesine katkı sağlayacağını düşünüyorlar.
İlaç bileşikleri çoğu zaman hem sağ el hem sol şeklinde bulunur. Her iki form da aynı kimyasal bileşime sahiptir fakat yapısı üstüste binemeyen, birbirinin ayna görüntüsü şeklindedir. Enantiomerler olarak bilinen bu bileşikler, sağ ve sol ellerimize çok benzer. Birbirlerini tamamen yansıtan aynı yapıya sahiplerdir ancak her ikisinin de avuç içi yukarı bakacak şekilde üst üste getirildiğinde birbirlerine tam olarak uymaları mümkün değildir.
İlaç bileşikleri hem sağ hem de sol el versiyonlarını içerebilir; ancak çoğu zaman bir ilacın enantiomerlerinden sadece biri istenen fizyolojik etkilerden sorumlu olurken, diğer enantiyomer daha az aktif, pasif veya bazen olumsuz etkilere neden olabilir.
Bunun en ünlü örneği, bir Alman şirketi olan Chemie Grünenthal tarafından keşfedilen ve 1957’den 1961 yılına kadar dünya çapında bir dizi ülkede satılan sakinleştirici ilaç talidomiddir. Doğum kusurlarına neden olduğu tespit edildiğinde ilaç pazarından çekildi. Bir enantiomer arzu edilen yatıştırıcı etkilere neden olurken, mevcut olan diğer enantiyomer de kaçınılmaz bir şekilde doğum kusurlarına neden olmuştur.
Talidomid krizinden bu yana ilaç geliştiricileri sadece bir enantiyomer içeren ilaçlar üretmek için çabaladı.
Fakat, tek bir enantiyomer vücuda girdiğinde, rasemizasyon olarak bilinen bir işlem vasıtasıyla kendisini aynadaki görüntüsüne hızlıca çevirebilmesi mümkündür. Bu dönüşümün, ilaç ile vücuttaki suyun temel bileşiklerinin etkileşiminden kaynaklandığı düşünülmektedir.
Ekip, çalışmalarında insan vücudunun kimyasal koşullarını taklit ettikleri ve sisteme bir takım ilaçlar tanıtarak bu farklı ilaçların rasemizasyon oranını gözlemledikleri deneyler yaptılar. Bu sonuçları kullanarak, herhangi bir ilaç bileşiğinde rasemizasyon hızını hızlı bir şekilde öngörebilen basit bir matematiksel model üretebildiler ve daha sonra bu ilacın kullanıldığında ne kadar güvenli ve etkin olacağını gösterdiler.
Araştırmanın başyazarı Cardiff Üniversitesi Kimya Okulu’ndan Dr. Niek Buurma, “Talidomid felaketinden sonra, dünya çapında araştırmacılar, enantioselektif bileşikler (sadece bir enantiyomer içeren bileşiler ) yapmaya odaklandılar.”
“Ancak, bileşikler fizyolojik koşullar altında doğal olarak stabil olduklarından emin olmak için rutin olarak test edilirken, tasarım safhasında uygun tahmini modeller kullanarak konfigürasyonel istikrarsızlığın nasıl önleneceği hakkında pek fazla düşünülmemiştir.”
“Bu risk değerlendirmesi, geliştirme sırasında başarısız olacak olan ilaçları, hızlı bir şekilde tespit etmek için ilaç endüstrisine yardım ederek daha güvenli ilaç üretmeyi mümkün kılacaktır ve araştırmacılar çabalarını daha çok işe yarayan bileşiklere odaklayabilecekler” dedi.
Kaynak: phys.org
