Prof. Dr. Turgut Tüzün Onay: “Atık Kulak Çubukları Mikroplastiğe Dönüşerek İnsan Vücuduna Girebilir”
Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Turgut Tüzün Onay, tek kullanımlık plastikler içinde kulak çubuklarının hafif ve küçük olmaları nedeniyle kanalizasyon şebekesinden denize ulaşabildiğini ve yıllar içinde mikroplastiğe dönüşebildiklerini dile getirdi.
Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Turgut Tüzün Onay, tek kullanımlık plastikler içinde kulak çubuklarının hafif ve küçük olmaları nedeniyle kanalizasyon şebekesinden denize ulaşabildiğini ve yıllar içinde mikroplastiğe dönüşebildiklerini söyledi.
Anadolu Ajansı’nın (AA) haberine göre Boğaziçi Üniversitesi himayesindeki Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Çözümleri Türkiye Ağı (UN SDSN Türkiye) desteği ile WWF-Türkiye’nin (Doğal Hayatı Koruma Vakfı) 2019 yılında hazırladığı “Türkiye Kıyılarında Atık Analizi Raporu”na göre dünyada en fazla plastik atık üretilen dördüncü bölge olan Akdeniz’de, atıkların yüzde 95’ini plastik maddeler oluşturuyor.
Rapor kapsamında, Türkiye’deki polimer atıklar üzerine bahar ve yaz mevsiminde yapılan incelemelere göre, kıyılardaki atıkların yüzde 41’i sigara izmariti, yüzde 28’i torba, yüzde 13’ü kapak ve halka, yüzde 10 sünger, yüzde 5’i pet şişe, yüzde 2’si kordon ve yüzde 1’i kulak çubuğundan oluşuyor.
Kış mevsiminde yapılan incelemede ise atıkların yüzde 55’inin torba, yüzde 25’inin kapak ve halka, yüzde 5’inin kordon, yüzde 4’ünün pet şişe, yüzde 4’ünün izmarit, yüzde 4’ünün sünger ve yüzde 4’ünün de kulak çubuğu olduğu görüldü. İskoçya merkezli çevre kuruluşu Fidra’nın yaptığı bir araştırmaya göre, kulak temizleme çubukları, son 25 yıldır, Birleşik Krallık sahillerinde en fazla görülen 10 plastik kirletici listesinde yer alıyor. İngiltere merkezli Deniz Koruma Derneğinin 2018’de gerçekleştirdiği faaliyette, uzunluğu 15 kilometreyi aşan sahillerde temizlik yapan gönüllü katılımcılar her 100 metrede 21 kulak çubuğu bulurken İskoçya sahillerinde bu sayı 36’ya çıktı.
Yaptıkları araştırmada yılda 1 milyar 800 milyon kulak çubuğu kullanıldığı sonucuna varan İngiliz hükümeti, 1 Ekim 2020 itibarıyla kulak çubuğu kullanımını yasakladı.
Bilim insanları, deniz dibine batmadıkları için güneş ışınları ve aşınma yoluyla mikroplastiğe dönüşme riski daha yüksek olan kulak çubuğu gibi hafif ve küçük tek kullanımlık plastiklerin insan sağlığı için tehlikeli olabileceği uyarısında bulunuyor.
Tek Kullanımlık Plastikler Çok Ciddi Sorunlar Yaratıyor
Plastikler ve tek kullanımlık plastikler konusunda değerlendirmelerde bulunan Prof. Dr. Turgut Tüzün Onay, plastik üretiminin dünyada 1950’li yıllarda başladığını ve bugüne kadar 100 milyar tona yakın üretim yapıldığını söyledi.
Onay, üretilen bu plastiklerin neredeyse yüzde 90’nının geri kazanılamadığını ve bunun çok ciddi bir sorun olduğunu vurguladı. Yaklaşık 300 çeşit plastik bulunduğunu, bunların 60’ının günlük hayatta çok yoğun olarak kullanıldığını kaydeden Onay, “Maalesef bunların birçoğu petrol türeviyle yapılmış malzemeler. Doğada bozulmuyor ve bunlar kalıcı olarak çevremizde çok olumsuz sonuçlara yol açıyor” diye konuştu.
Dünyada kullanılan plastiklerin yüzde 40’a yakın bir oranının tek kullanımlık plastiklerden oluştuğunu aktaran Onay, şöyle devam etti:
“Plastik çatal, bıçak, kaşık, ıslak mendiller, pipetler, pamuklu kulak çubukları, plastik poşetler… Dünya bunu yasaklamış, özellikle Avrupa Birliğinde 2019 senesinde çıkan direktifle bu tip malzemelerin kullanılması yasaklandığı gibi, ülkeler bazında daha özel ve daha ciddi tedbirler de alınmış durumda. Karasal kaynaklı olan bu ürünlerin çoğu üretiliyor, geri kazanılamıyor, çevresel etkiler sonucunda çoğu yağmurla, rüzgarla, su kaynaklarına, denize ulaşıyor. Bu da özellikle su canlıları açısından çok ciddi bir çevresel sorun yaratıyor.”
Haftada 100 Milyon Kulak Çubuğu Kullanılıp Atılıyor
Tek kullanımlık plastikler arasında, küçük ve hafif olmaları nedeniyle kulak çubuklarına ayrıca dikkat edilmesi gerektiğini vurgulayan Onay, şunları söyledi:
“Kabataslak bir hesapla ülkemizde haftada neredeyse 100 milyon kulak çubuğu kullanılıp atılıyor. Bunlar genellikle tuvalete atılarak kanalizasyon şebekesine ulaşıyor. Bunları biz evlerde düzgün olarak bertaraf etmiyoruz. Kullanıp kanal sistemine deşarj ediyoruz. Bunlar hafif malzemeler olduğu için arıtma tesislerinde dahi ızgaralardan ve diğer arıtma ünitelerinden kurtulup çok rahatlıkla denize ulaşabiliyor. Bu malzemeler hafif olduğu için dibe batmıyor. Deniz yüzeyinde ya da deniz yüzeyinin birkaç santimetre altında askıda kalıp sallanabiliyor, dalgalarla beraber sağa sola taşınabiliyorlar. Tehlikede buradan kaynaklanıyor.”
Deniz Canlılarından İnsan Vücuduna Geçiyor
Bu tür plastiklerin deniz canlıları tarafından yem sanılıp yutulabildiğini, kalan kısmın ise güneş ışınları, rüzgar, dalga gibi faktörlerle yıllar içinde aşınarak mikroplastiklere dönüştüğünü anlatan Onay, şöyle devam etti:
“Bu şekilde deniz canlılarına geçerek öncelikle onlara zarar veriyor, deniz canlılarının insanlar tarafından tüketilmesi sonucunda da bizde çok ciddi sağlık sorunlarına yol açabilecek miktarda ve vücudumuzun değişik organlarında mikroplastik birikebiliyor. Kan ve dolaşım sisteminden tutun karaciğer, kalp içerisinde, insan vücudunda çok yaygın bir şekilde bulunan, maalesef sindirim, solunum problemlerine yol açıp sağlığı etkileyecek düzeyde mikroplastik kirliliği söz konusu. Tabii ki bu, deniz canlılarının tüketimiyle oluşan bir sorun.”
Prof. Dr. Onay, pipet ve kulak çubukları gibi tek kullanımlık plastiklerin yasaklanması gerektiğini ve bu ürünlere alternatifler geliştirilebileceğini belirtti.
Kaynak : boun.edu.tr
