“Yeşil” Havai Fişekler Aslında Ne Kadar Çevre Dostu?
Havai fişekler, ABD’deki Bağımsızlık Günü, Çin’deki Fener Festivali ve Hindistan’daki Diwali Festivali de dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki kutlamalarda kullanılmaktadır. Bununla birlikte, popüler piroteknik gösteriler atmosfere büyük miktarda kirletici madde yayarak bazen ciddi hava kirliliğine sebep olur. Günümüzde, ACS Çevre Bilimi ve Teknolojisinde rapor veren araştırmacılar, çevre dostu havai fişeklerin geleneksel havai fişeklerden %15-65 arası daha az partikül madde yaymasına rağmen hava kalitesini önemli ölçüde bozduğunu tahmin ediyorlar.
Havai fişek gösterileri, partikül madde (PM), kükürt dioksit, ağır metaller ve perkloratlar dahil olmak üzere yüksek düzeyde hava kirleticileri yaydıkları için solunum rahatsızlıkları gibi sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu yüzden, bazı şehirler havai fişek kullanımını yasakladı. Ancak bu gösteriler, birçok geleneksel kutlamada önemli bir yere sahip olduğu için, üreticiler ve araştırmacılar dumansız ve kükürtsüz püskürtücü gazlar da dahil olmak üzere daha çevre dostu piroteknikler geliştirmeye çalıştılar. Araştırmalar bu havai fişeklerin daha az kirletici madde yaydığını gösterse de, hava kalitesi üzerindeki etkileri değerlendirilmemiştir. Ying Li ve meslektaşları, bu havai fişeklerin gerçekte ne kadar “yeşil” olduğunu değerlendirmek için 1 Ekim 2019 Çin Ulusal Günü’nde Çin’in Shenzhen şehrinde düzenlenen büyük bir havai fişek gösterisinden elde edilen verileri kullanmak istedi.
Araştırmacılar, gösteri sırasında kullanılan 160.000 çevre dostu havai fişekten ve geleneksel havai fişeklerden kaynaklanan emisyonlardan 2,5 μm (mikrometre) ve daha küçük çapa sahip partikül madde olan PM2.5 emisyonlarını hesapladılar. Oluşan duman bulutunun boyut, yörünge ve tepe PM2.5 değerlerini simüle etmek için havai fişeklerin rüzgâr yönü, rüzgâr hızı, sıcaklığı ve kimyasal bileşimi hakkındaki bilgileri kullandılar. Sonrasında, simülasyon değerlerini, havai fişek gösterisinin ardından şehirdeki 75 izleme istasyonunda ölçülen PM2.5 konsantrasyonları hakkındaki gerçek verilerle karşılaştırdılar. Ekibin tahminlerine uygun olarak veriler, havai fişek dumanının, tahminlere benzer en yüksek PM2.5 seviyeleri ile tamamen dağılmadan önce kuzeye doğru giden dar bir bant olarak başladığını gösterdi. Araştırmacılar, çevre dostu havai fişek kullanımının, geleneksel havai fişeklerin kullanıldığı bir ekranın PM2.5 emisyonunun%15-65’i ile çok daha küçük, daha kısa ömürlü bir duman oluşturduğunu kestirmek için tasarladıkları simülasyonlarını kullandılar. Bununla birlikte, PM2.5 ‘in en yüksek konsantrasyonu hala Dünya Sağlık Örgütü kurallarını büyük ölçüde aşmaktadır. Bu araştırma, araştırmacıların bir seferde kullanılan “yeşil” havai fişek sayısının sınırlandırılması gerektiği sonucuna varmalarına yol açtı.
Kaynak: scitechdaily.com
