William Crookes
İngiliz kimyager ve fizikçi olan William Crooks Talyum elementini keşfetmiştir. Ayrıca, radyometre, spinthariscope ve Crookes Tüpü’nü icat etmiştir. Crookes Tüpü, havasının çoğu alınarak basıncı azaltılmış cam bir tüptür. Bir anot ve bir katot yerleştirilerek yüksek gerilime bağlanır. Yüksek gerilim nedeniyle, tüp içine düşürülen ışınların doğrusal yollarından saptığı gözlenmiştir. Bu sayede Crookes, ışınların elektrik yükü taşıdığını ispat etmiştir.
William Crookes 7 Haziran 1832’de Londra’da doğdu. Eğitimi oldukça kısıtlıydı. Babasının, William’ın mimar olması isteğine rağmen William endüstriyel kimyayı kendine kariyer yolu olarak seçti. Crookes, Londra’daki Royal College of Chemistry’e girdi.Burada bir kimyager olarak araştırmalarına başladı. 1859’da Chemical News adında bir yayınevi kurdu. Bu olay onun büyük ölçüde tanınmasını sağladı. Bütün hayatı boyunca Chemical News’in hem editörü hem de sahibi olarak kaldı.
Crookes’un en dikkat çeken kimyasal çalışmalarından biri 1861 yılındaki Talyum’u keşfetmesiydi. Spektrografik yöntemler kullanarak Selenyum elementi ışımalarının yeşil ışınımını gözlemledi. Bu durum Crookes’u yeni bir element olarak Talyum’u açıklamaya yöneltti.
Hayatı
17 Haziran 1832 doğumlu olan İngiliz kimyager ve fizikçi William Crookes,zengin bir terzinin ve gayrimenkul yatırımcısının 16 çocuğundan en büyüğüydü. 16 yaşındayken organik kimya alanında çalışmak ümidiyle Royal College of Chemistry’e girdi. Burada August Wilhelm von Hofmann’ın asistanlığını yapmasından dolayı Royal Enstitüsü’nün toplantılarına katılabilme şansını elde etmişti. Bu toplantılardan birinde Crookes,tanınmış bir fizikçi olan Michael Faraday ile tanıştı. Faraday, Crookes’u kimya alanından fiziğe özellikle optikle ilgili alana geçmesine ikna etti.
Royal College of Chemistry’den mezuniyetinden sonra Crookes özellikle akademideki iki alana başvuruda bulundu. Bunlardan biri 1854 yılında Radcliffe Observatory’de meteoroloji bölümünde müfettişlik diğeri de 1855 yılında Chester Training College’daki kimya bölümünde öğretim görevliliği idi. Babasının ölümünden sonra Crookes’a yüklü bir miras kaldı. Bu mirasla kendi laboratuvarının açtı ve fizik üzerine yoğunlaştı.
Spestroskopi ile deneyler yaparken,madde ve radyasyon arasındaki etkileşim teorisi ve bunun açıklanması ile ilgiliydi, Crookes selenyumun içinde limon yeşili bir ışınım bandı keşfetti. Bu band, o an için bilinmeyen bir elemente aitti. Birkaç yıl sonra Crookes bu yeni elememti izole etmeyi başardı.Crookes elemente Yunanca’da thallos denen (ince adal,sürgün anlamında) Talyum adını verdi. Aynı zamanlarda Fransız biliminsanı C. A. Lamy de Talyumun bir örneğini izole etmişti. Bu durum Talyum’un keşfinin hangi biliminsanına atfedileceğine dair küçük bir tartışmaya yol açtı. Crookes,1861 yılında Talyum’u keşfini yayınladı. Günümüzde bu keşif William Crookes’a atfedilir.
Talyum’un kesin atomik kütlesini hesaplamaya çalışırken Crookes vakum tüplerinin kullanımıyla ilgilenmeye başladı. Vakum tüpleri Johann Heinrich Geissler tarafından geliştirilmişti. Vakum tüpünün içine az bir miktar Talyum yerleştirilerek orada tartım yapıldığında ölçüm sonuçları daha iyi elde edilebilmişti. Terazinin kollarına görünür bir kuvvet uygulanmamasına rağmen kollarda hafif bir salınım olduğunu görmüştü.
Crookes daha sonraları tüpün içinde bir miktar hava kaldığını fark etti. Tüpe güneş ışığı vurduğunda ya da herhangi bir ışık tutulduğunda tüp içindeki durum bozuluyordu. Böylece hassas ölçekte bir ölçüm yapılamıyordu. Crookes bu problemi çözebilmek için radyometre adını verdiği, bir düzlem üzerinde dengelenmiş dört kanatçıktan oluşan bir alet geliştirdi. Her bir kanatçığın iki tarafı farklı renklere boyandı, bir taraf siyah bir taraf ise gümüş renkteydi. Vakum balonu sızdırmaz hale getirildi. Işık kanatçıkların siyah boyalı tarafına çarptığında onları ısıtır, bu ısı ile harekete geçen kanatçık döner ve hava moleküllerini de harekete geçirir. Bu cihaz çoğunlukla bir bilim oyuncağıydı (hala öyle) ve ayrıca İskoçyalı biliminsanı James Clerk Maxwell tarafından gazların kinetik teorisinin ispatlanmasında kullanıldı.
Şüphesizki William Crookes’un en önemli çalışmaları onun vakum tüpleri ile yaptığı deneylerden meydana geldi. Özellikle katot ışını tüpleriyle olanlardı. Crookes katot ışını tüpleriyle çalışmalarını yürütürken aynı anda katot ışınlarıyla ilgili birçok çalışma başkaları tarafından da yapılıyordu. Heinrich Geissler (1815-1879), her iki tarafına da (başına ve sonuna) birer elektrot tutturulmuş bir vakum tüpü geliştirmeyi başarmıştı. Elektrik akımı bu sisteme gönderildiğinde ve tüp içindeki hava boşaltıldığında parlamaya başlıyordu. Crookes bu sistemi daha da geliştirdi. 1870’lerin sonunda ilk pratik katot ışını tüpünü tasarladı. Bu vakum tüpü, başına ve sonuna yerleştirilmiş iki elektrottan oluşuyordu. Bir katot ve bir anottu. Tüp boşaltıldığında ve elektrik akımı yollandığında yeşil bir parlama meydana geliyordu. Bu etki daha önce de gözlemlenmiş olsa da Crookes, katoda yakın bir kara alan kaydetti. Bu alana Crookes’un Kara Boşluğu (Crookes’ dark space) adını verdi.
Daha da önemli olanı, tüp boşaltılmış olmasına rağmen tüpün içine bir pivot kanadı yerleştirdiğinde sanki bir akım varmış gibi kanat hafifçe dönüyordu. O zamanlar bu görünmez akımı oluşturan şeyin ne olduğu bilinmiyordu. Crookes bu durum için, tüpün içinde var olan maddenin dördüncü bir hali olduğunu varsaydı. 1897’de İngiliz fizikçi Joseph Joseph J. Thomson (1856-1940), Crookes tüpünde bir elektron akışı olduğunu söyledi. Günümüzde, bu teknolojinin benzeri elektron tabancalarında, televizyonlarda ve elektron mikroskoplarında kullanılmaktadır.
Daha sonraki yıllarda Crookes radyoaktivite alanındaki gelişmelere merak saldı. Birkaç yıl için uranyumla ilgili araştırmalarından sonra spinthariscope (kıvılcım yakalayıcı-spark viewer) adını verdiği alfa ışınlarını kaydetmek için bir alet tasarladı. Alfa partikülleri bu aletin çinkosülfat kaplı plakasına çarptığında mikroskobik bir ışık parlaması gözlemlenebiliyordu.
Crooks, 1897 yılında şövalye ilan edildi ve Royal Society tarafından; Kraliyet (Royal Medal -1875), Davy (1888) , and Copley (1904) madalyalarını aldı. Chemical Society ve Institution of Electrical Engineers topluluklarının başkanlığını yaptı. İçlerinde ‘’ Select Methods of Chemical Analysis’’ kitabını da içeren (birçok basımı yapıldı) kimya ve kimyasal teknoloji alanında bir çok kitap yazdı ve editörlüğünü yaptı. 1906’da Ellen Humphrey ile evlendi. William Crookes, 4 Nisan 1919’da hayata veda etti.
Metafizik Düşünce ve Crookes
1860’ların sonunda Crookes metafizik düşünceye (ruhiyatçılık) ilgi duymaya başladı. Onun bu ilgisi muhtemelen 1867’de küçük kardeşi Philip’i kaybetmesinden kaynaklandı. 1867’de Cromwell Fleetwood Varley’den etkilenen Crookes, kardeşiyle temas kurmaya çalıştı. Crookes,1871-1874 yılları arasında Kate Fox, Daniel Dougles Home ve Florence Cook adlı üç medyumla çalıştı. Bu alanda yaptığı araştırmalarından sonra medyumların paranormal durumlar oluşturabileceklerine ve ruhlarla iletişime geçebileceklerine inandı. Psikolog Leonard Zusne ve Warren H. Jones, sahtekâr ortamları hakiki olarak onayladığı için Crookes’ı hoş karşılamadıklarını belirttiler. Bilim tarihçisi Sherrie Lynne Lyons, Florence Cook’un raporlarını okuduktan sonra iddia edilen “Katie King” hayaletinin ve Cook’un bir suç ortağı olduğunu yazdı. Crookes ile ilgili olarak Lyons; ‘’ Burada kusursuz bir bilimsel üne sahip, yeni bir madde keşfeden ancak bir hayalet gibi maskara bir durumu anlayamayan bir adamdı.’’ diye belirtti. Crookes, Theosophical Society ve The Ghost Club gibi topluluklara katıldı. 1907-1912 yılları arasında bu topluluklara başkanlık yaptı.
