Bikarbonat Sistemi ve Panik Atak

Arkadaşlarınızla kalabalık bir yerde olduğunuzu hayal edin. Belki bir alışveriş merkezindesiniz veya okul koridorundasınız. Birden başınız dönüyor, göğsünüz ağrımaya başlıyor, hızlı nefes almaya başlıyorsunuz ve parmaklarınız hissizleşiyor. Sanki çevrenizdeki dünya gerçek değilmiş gibi, sanki bir rüyadaymışsınız gibi. ‘’Deliriyor muyum?’’ diye kendi kendinize düşünüyorsunuz.

‘’Kalp krizi mi geçiriyorum?’’

‘’Ölüyor muyum?’’

Hayır. Ölmüyorsunuz. Panik atak geçiriyorsunuz. Bu gerçekten tatsız bir deneyim ama oldukça da yaygın.

Panik Atak Nedir?

Tehlike hissettiğimizde vücudumuz acil durum moduna geçer. Sempatik sinir sistemi (ki bu vücudun acil müdahale sistemidir) devreye girer. Kalbinizin daha hızlı atmasını, nefesleriniz hızlanmasını sağlar. Buna ‘’savaş-kaç-don’’ tepkisi denir. Bu bilinçli bir karar değildir. Otomatiktir ve kontrol edemezsiniz. Evrimsel açıdan atalarımız bu tepki sayesinde tehlikeli durumlarla başa çıkmışlardır.

Gerçekten bir tehlike anında, daha hızlı kalp atışı ve hızlı nefes almak yararlıdır. Tehlikeye tepki verebilmemiz için kaslara bu şekilde daha çok oksijen verilmiş olur. Ancak bazen vücut yanlış alarmlar gönderebilir. Panik ataklar temelde bizim savaş-kaç-don cevabımızdan kaynaklanan yanlış bir alarmdır. Tepki verecek tehlikeli bir durum olmadığında, bu durum panik atağa neden olabilir.

Panik Atak ve Anksiyete Bozukluğu Aynı Mıdır?

Hayır. Panik ataklar ani ve yoğun korku periyotlarıdır. Genel olarak 10 dakika veya daha kısa sürerler. Ayrıca panik ataklar belirli bir endişeden kaynaklanmaz.

Öte yandan kaygı bozukluğunda genellikle gelecekteki belirli bir olaydan kaynaklanan endişe görülür. Örneğin sınıfınızda herkesin önünde sunum yapmaktan endişe duymak olabilir.

Panik Atağın Belirtileri

Panik atak, herkes tarafından aynı şekilde yaşanmaz. Aşağıda yaygın görülen panik atak semptomlarının bir listesi bulunmaktadır. En az dördünü hissediyorsanız, panik atak yaşıyor olabilirsiniz.

Terleme

Baş dönmesi

Artan kalp atış hızı

Göğüste ağrı

Titreme

Sıcak basması

Mide bulantısı

Uyuşma hissi

Kontrolü kaybetme veya ölme korkusu

Panik Atak Sırasında Vücutta Gerçekleşen Olaylar

Bazı insanlar panik atak yaşadıklarında hiperventilasyon yaparlar. Hiperventilasyon gerekenden daha hızlı ve/veya daha derin nefes alma durumudur. Hiperventilasyon vücutta kimyasal değişimlere neden olur. Bu kimyasal değişiklikler ‘’solunumsal alkaloz’’ denen olaya yol açar. Solunumsal alkaloz geçici bir durumdur. Karbondioksit kaybına bağlı olarak kan pH’ını artırır. Peki, hiperventilasyon nasıl solunumsal alkaloza sebebiyet verir?

Normalde kan pH seviyesi 7,4 civarındadır. Bu pH seviyesinin korunmasını sağlayan sistem vücudumuzdaki ‘’Bikarbonat Sistemi’’dir. Bikarbonat sistemi; su, karbondioksit, karbonik asit, hidrojen iyonları ve bikarbonat molekülleri arasındaki kimyasal reaksiyonları içerir.

Bikarbonat sistemi H2O’nun CO2 ile birleşerek H2CO3’ü oluşturmasını içerir. H2CO3 de HCO3^– ve H⁺ olarak ayrışabilir. Bu denklem bize ne anlatıyor? Bikarbonat sisteminde üç temel bileşik kombinasyonu olduğunu görebiliriz. Her olasılıkta, bunların oranı bir karbondioksit, üç oksijen ve iki hidrojen olacaktır. Olasılıklar temel olarak şöyledir ;

• CO2 ve H2O : karbondioksit ve su oluşturur.
• H2CO3 : karbonik asit (H2CO3) oluşturur.
• H ⁺ ve HCO3^– : elementler bir hidrojen iyonu (H ⁺) ve bir bikarbonat molekülü (HCO3^–) oluşturur.

Normalde bikarbonat sistemi sayesinde bu moleküller dengede durur. Bu denge de kan pH’ımızı 7.4’te sabit tutar. Fakat hipervantilasyon yaptığımızda yani normalden çok daha hızlı karbondioksit soluduğumuzda bu moleküllerin dengesi bozulmuş olur. Karbonik asit, karbondioksit ve su oluşturmak üzere parçalanır. Bu da kanımızda daha az konsantrasyonlarda hidrojen iyonu kaldığı anlamına gelir. Kanda hidrojen iyonu konsantrasyonu azaldığında ise kan daha az asidik hale gelir. Hiperventilasyonun solunumsal alkaloza yol açmasının nedeni budur. Bikarbonat sistemi tüm bu moleküllerin denge halinde olmasını ister.

Solunumsal alkaloz semptomları panik atak semptomları ile benzerlik gösterir.  Örneğin mide bulantısı, uyuşukluk, baş dönmesi ve hatta hiperventilasyon hissedebilirsiniz. Bu, alkalozun panik atak semptomlarını daha da kötüleştirebileceği anlamına gelir.

Panik Atak Geçiriyorum. Ne Yapmalıyım?

Yavaş ve derin nefes almaya odaklanın. Bu, kan pH’ınızı normale döndürmenize ve alkaloz semptomlarını azaltmanıza yardımcı olabilir. Dikkatinizi başka bir şeye yeniden odaklamak da yardımcı olabilir. Bunu yapmanın bir yolu, ortamdaki tek bir nesneye odaklanmak ve tüm özelliklerini düşünüp not etmektir.

Sık sık panik atak geçirdiğinizi fark ederseniz, bunun hakkında doktorunuza danışın. Doktorunuz sizi panik ataklarınızın sıklığını ve yoğunluğunu azaltmanın yollarını bulmanıza yardımcı olabilecek kişilere yönlendirebilir.

Kaynak : letstalkscience.ca