Jean-Marie Lehn

Jean Marie Lehn, 30 Eylül 1939 yılında Rosheim, Fransa’da doğdu.O zamanlar fırıncılık yapan babası müzikle de ilgileniyordu. Annesi ise hem evle hem de dükkanla ilgileniyordu.Lehn, II.Dünya Savaşından sonra ilkokula başladı daha sonra 11 yaşındayken College Freppel’de lise eğitimine devam etti.Bu yıllarda o da babası gibi müzikle ilgilenmeye ve çeşitli enstrümanlar çalmaya başladı.Bir çok alanda kendini geliştiren Lehn, bilimle de ilgilendi ve  özellikle kimyaya ayrı bir ilgisi oluştu.

Strasbourg Üniversitesi’nde felsefe okumayı planlayan Lehn, kararsız kalıp ilk yıl Fizik,Kimya ve Doğa Bilimleri dersi aldı. Bu süreçte organik kimyadan etkilenip evde laboratuvar ortamı oluşturup uygulamalar yaptı. Licencié-És-Sciences lisans derecesi aldıktan sonra 1960 yılının Ekim ayında Guy Ourisson’ın laboratuvarında Ulusal Bilimler Araştırma Merkezinin genç bir üyesi olarak çalışmalara başladı.Çalışmaları triterpenlerin konformasyonel ve fizikokimyasal özellikleriyle ilgiliydi.1961’deki ilk bilimsel raporunda, steroid türevlerinde yer değiştirenle oluşturulan proton NMR sinyalleri kaymalarında bir ekleme kuralı olduğunu bildirdi.

1963 yılının Haziran ayında doktorasını aldıktan sonra Harvard Üniversitesi’ndeki Robert Burns Woodward laboratuvarında bir yıl geçirdi ve bu bir yıl içerisinde B12 vitamininin toplam sentezinin büyük girişiminde yer aldı.Kuantum mekaniği dersini izleyerek Roald Hoffman ile ilk hesaplamaları gerçekleştirdi.Woodward-Hoffman kuralları haline gelen ilk adımlara 1964 yılında tanıklık etme fırsatı buldu.

1965 yılında Sylvie Lederer ile evlendi ve evliliklerinde iki erkek çocuk dünyaya geldi.

Strazburg’a döndükten sonra, fiziksel organik kimya alanında çalışmaya başladı ve burada organik kimyadaki bilgilerini, kuantum teorisi ve fiziksel yöntemlerle birleştirdi.Bu yönelim, 1965-1970 yılları arasındaki faaliyetlerini belirledi. Ana araştırma konuları, konformasyonel hız süreçleri, azot ters çözümü, dörtlü kutup gevşemesi, moleküler hareketler ve sıvı yapının yanı sıra, involüsyon engellerinin, elektronik yapıların ve daha sonraları stereo elektronik etkilerin ab initio kuantum kimyasal hesaplamaları ile ilgili olan NMR çalışmalarıyla ilgiliydi.

Bu projeleri takip ederken sinir sisteminde meydana gelen süreçler ilgisini çekti ve bu konuda araştırmalar yaptı.Araştırmalar, Ekim 1967’de katyon kriptatlarının tasarlanmasına yol açtı.

1968 yılında bir kriptat oluşturan, doğada belirli bir başka varlık, molekül veya iyonun yerleştirilebileceği bir boşluk içeren kafes benzeri moleküllerin sentezini gerçekleştirdi. Bu çalışma, biyolojik süreçlerde temel bir rol oynayan “moleküler tanıma’’ kimyasal temelinin araştırılmasına genişletildi. Yıllar geçtikçe bu çalışmalar, “supramoleküler kimya” diye adlandırdı ve yeni bir kimya alanının tanımlanmasına yol açtı.Moleküller arası kuvvetler tarafından birbirine tutturulan iki veya daha fazla kimyasal türevin oluşturduğu karmaşık varlıklarla ilgilidir.

1970 yılının başlarında Strazburg’daki Louis Pasteur Üniversitesi’ne kimya profesörlüğüne terfi etti.1972-1974 yılları arasında Harvard Üniversitesi’nde konuk öğretim görevlisi olarak ders verdi ve bir araştırma projesi yürüttü.

1987’de Jean Marie Lehn, Donald Cram ve Charles J. Pedersen ile birlikte Kimya alanında Nobel Ödülü aldı. Profesör Lehn’in çalışmaları, moleküler bilginin supramoleküler işleyişi tarafından yönetilen, iyi tanımlanmış supramoleküler türe uygun bileşenlerin spontan olarak bir araya getirildiği “programlanmış” kimyasal sistemlerin tasarımına dayanan, kendi kendini düzenleme süreçlerinin kimyasına dönüşmüştür. Daha yakın zamanlarda, dinamik özelliklerin ve seçimin uygulanması, dış uyaranlara tepki olarak yeniden örgütlenebilen ve böylece “uyarlanabilir ve gelişmekte olan bir kimya” nın ortaya çıkacağına işaret eden kurumlarla ilgili “anayasal dinamik kimyanın” geliştirilmesine yol açtı.

1979 yılında Paris’teki Fransa Koleji’ndeki ‘’Moleküler Etkileşimlerin Kimyası’’nın başkanlığına seçildi.

1980’de Alain Horeau emekli olduktan sonra Fransa Koleji’ndeki kimya laboratuvarını devraldı.

Profesör Lehn, Strasbourg’da 2002 yılında Fen Bilimleri Enstitüsünü ve Supramoleküler Disiplin (ISIS) ‘i kurdu. Çok sayıda yeni kamu kurumu ve özel kurul ve komitelerde yer aldı ve birçok yeni şirkete katıldı. Sivil toplum kuruluşu Uluslararası Kalkınma İçi Bilim Örgütü (IOCD) başkanı olarak, bir grup meslektaşıyla birlikte gelişmekte olan ülkelerdeki kimyagerlere yardım etmeyi amaçlıyor. Lehn, 900’den fazla bilimsel yayın ve 2 kitap yazarlığı yapmış birçok akademi ve kurumun üyesidir. Onların arasında, Ulusal Liyakat Sorumlusu(1993), Legion Komutanlığı(1996), Avusturya Bilim ve Sanat Onuru(birinci sınıf) (2001) ve Hollanda’da çeşitli uluslararası ödüller aldı.