Ketamin-Esaslı Antidepresan Yeni Umutlar ve Sorular Doğuruyor

Fotoğraf : Çabuk Rahatlama !Yeni ilaç anestatik ketamin depresyona karşı umut oluyor ancak uzun vadede insan üzerindeki etkisi bilinmiyor.

Anestetik ilaçların insanlar üzerindeki uzun süreçteki etkisi bilinmiyor.

Büyük bir giriş şarkısı eşliğinde, yeni antidepresan ABD’de mart ayında marketlere girdi, öncelikle uzun bir aradan sonra depresyon tedavisi için ilk yeni ilaç olan anestatik ketemin kaynaklı “Spravato” insanlardaki şiddetli depresyona çabucak(saatler ya da birkaç günde)etkisini göstermesi ile diğer antidepresanlardan farklı. Geliştiricisi olan Janssen Pharmaceuticals, tarafından yapılan tüm bu gürültüye rağmen, ilaç ile ilgili büyük sorular hala cevaplanmadı.

İlacı bazı psikiyatristler onayladı, aynı şekilde ABD Gıda ve İlaç Müdürlüğü tarafından ilaç önceki ilaçlara kıyasla yetersiz verilerle, standartlar altında ve daha az titizlikle incelenip onaylanmış. İlaç hakkında bilgiler yetersiz, örneğin, birisi ilacı almayı bırakırsa ne olur, aynı şekilde uzun süredeki sonuçları ne?

Spravato hakkında firmanın verdiği bilgiler, cevaplardan daha çok yeni soruların doğmasına sebep oluyor. Stanford Üniversitesi Psikiyatristi Alan Schatzberg’e göre tüm bunlar birer talihsizlik.

Bu bilinmeyenlere rağmen, bazı psikiyatristler ilacın birlikte kullanılabileceği daha farklı ilaçların olabileceğini, özelliklede dirençli depresyonu tedavi etmekte faydasız olan ilaçların yerinede kullanılabileceğini savunuyor. “Spravato bazı az sayıdaki psikiyatristin yaptığını yapabilirse bu yanıt alınamayan hastalarda işe yarayabilir veya daha hızlı sonuçlar elde edilebilir”. New York Universitesi Tıp Fakültesi Pskiyatristi Dan Losifescu “Bu durumu olağan karşılıyorum malzeme çantasında yeni güçlü bir aletin olması güzel.” Dedi. 

Eski İlaç, Yeni Kullanım

FDA onaylı bir anestezi olan ve yıllardır kullanılan ketamin, aynalı görünüme sahip iki molekül içermekte: esketamin ve arketamin. Bir burun spreyi olan Spravato, sadece esketaminden üretilmiştir. Ve kısmen ürettiği uçar algı için kötüye kullanılan ketamin gibi, esketamin de yasadışı bir amaç için kullanılabilir. Bu da FDA’nın; halüsinasyonlar, sedasyon ve baş dönmesine neden olabilecek bu yeni ilaç üzerinde sıkı kontroller koymasına sebep oluyor.

FDA’nın Spravato’nu onaylamasından bu yana geçen haftalarda, Yale Tıp Fakültesi’nden çeviri yapan bir Nörobilimci olan Gerard Sanacora’nın kliniğindeki resepsiyonistler, hastaların esketamin’in hızlı rahatlama vaadi için istekli olduklarını ve her gün düzinelerce telefon görüşmesini yanıtladıklarını belirtiyor.. Ancak Janssen’e danışan Sanacora, “Bu herkes için bir ilaç değil” diyor. Başka bir antidepresan ile kullanılması amaçlanan Spravato, yalnızca en az iki farklı tedaviden yanıt alamayan hastaların kullanımı için onaylandı. Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri’nde ortalama 5 milyon insan şiddetli depresyon ile yaşamakta.

Ancak ilacın kötüye kullanılma ihtimali ve potansiyel yan etkileri sebebiyle, Spravato yalnızca hastaların dozlarını almalarından itibaren birkaç saat boyunca izlenebilecekleri bir klinikte kullanılabilinecek. Sanacora “Bu ilaç evde kullanım için uygun bir ürün değil” diyor.

Bu kural ayrıca Spravato’nun şiddetli depresyonu olan kişilerde büyük ölçüde test edildiği ve etkilerinin sonuçları hala karışık olduğu için belirlenmiş. Şimdiye kadar, hastaların ilaç ya da plasebo etkisi almak için rastgele atandığı bir klinikte üç aylık bir süreçte çalışmalar yapıldı. Üç denemeden ikisinde, katılımcılar uyuşturucu etkiye kıyasla plasebo etkisinde iyileşme gösteremedi.

224 kişiyi içeren üç ay boyunca yapılan deneyde, katılımcılardan haftada iki kez Spravato alanların dört haftalık bir süreçte şiddetli depresyon belirtilerinde azalma gözlemlendi. Bu gelişme standart istatistiksel analizlere dayanıyor, ancak iyileşmeler çok büyük değil. Araştırmacılarda, depresyon belirtilerini 60 puanlık bir ölçeğe tabii tuttular, daha küçük sayılarla daha verimli sonuçlar elde edildi. Çalışmanın yapıldığı ay boyunca, plasebo etkisi yaşayan kişiler ortalama 15,8 puan düşüş yaşarken; esketamin alan insanlar ortalama 19.8 puan düşerek plasebo grubunu “60 puanlık ölçekte” 4 puanla geride bıraktı.

Oregon’daki Oregon Sağlık ve Bilim Üniversitesi’nden Psikiyatrist Erick Turner, “Geçmişte FDA en az iki kısa süreli deneyin bir ilacın etkili olduğuna dair kanıt olarak göstermesini istemişken; Spravato ile bu sıkı kural esneklik kazandı” diyor.

Bu kez, ilacın onayına ilişkin ekstra kanıt, katılımcılarının placebo etkisi alanların yarısının esketamin tedavisine de tabii tutulması ve uzun süreli bir çalışmadan gelmiş olmaları. Bununla birlikte, bu klinik çalışma, daha kısa denemelerde esketamine olumlu yanıt veren aynı kişilerin bir kısmını kapsıyor. FDA danışma komitesi üyesi olan Turner çalışmanın yeni psikiyatrik ilaçlar konusunda bir “kiraz toplama” olayına benzediğini belirtti. Kendisi Spravato’nun onaylanmasına katılmamış.

Cevapsız Sorular

Bir yıldan fazla süren bu uzun vadeli çalışma, dört ay boyunca esketamin aldıktan sonra plaseboya geçen 86 kişiden 39’unun diğer bir deyişle  %45’inin depresyon puanlarında tekrar artış olduğu bulundu. Buna karşılık, 90 kişiden 24’ü yani %27’si esketamin almaya devam etmiş olmalarına rağmen bu %27’lik kesimde depresyon değerlerinde artış olduğu gözlemlendi. Schatzberg, Ketamin’den plaseboya geçen insanlarda gözlemlenen geri artışlara yönelik  “Bu veriler ilaçtan kurtulmakla ilgili bir şey ifade etmiyor. Pratikte ne yapacağız, insanları sonsuza dek ilaç tedavisinde mi tutacağız? ” diyor.

Uzun süreli çalışmadaki bazı katılımcılar 16 haftalık esketamin sonrasında plasebo spreyine geçtiler. Janssen, 20 Mart tarihli Science News’e verdiği röportajda, “Normal hayatta klinik uygulama gören hastaların ilaçlarının aniden kesilmesi beklenmiyor” dedi. “TRD’li (tedaviye dirençli depresyon) hastaların çoğu özel bakım tedavisi gereksinimi duyacak.” Çalışmada esketamin alan hastaların üçü, ilacın son dozlarını aldıktan sonra 4, 12 ve 20 gün sonra intihar etti. FDA’nın raporuna göre, çalışılan insan sayısının az oluşu, hastaların depresyon şiddet seviyesi farkı ve bu üç ölümde benzerlik olmaması sebebiyle “bu ölümleri uyuşturucuya bağlı“ olarak değerlendirmenin zor olduğu kararına varılmış.

Janssen açıklamasında, intiharların deneyde esketamin almayan bir grubu içeren bireylerde gerçekleştiğini söylüyor. Şirket, FDA’nın, intihar olaylarına ilacın değil şiddetli depresyonun sebep olduğuna karar verdiğini söylüyor.

Schatzberg, ilacı durdurmanın intiharlarla bir ilgisi olabileceğini söyleyerek bu iddialara katılmıyor. . “Bu benim için endişe verici. Bir tür bağımlılık yaratıyor musunuz(?) Ve insanları çıkardığınızda, kendilerini berbat hissedip intihar edebiliyorlar mı(?)” diye soruyor

Dahası, uzun vadede ilacın insanlara etkileri konusunda verilerin henüz olmayışı, esketamin tedavisine başladıktan sonra ne yapılması gerektiği konusunda büyük sorular ortaya koyuyor. Losifescu “Çok fazla ketamin kullanımından sonra olanlar hakkında çok çok az veri var” diyor.

Var olan verilerle ilgili olarak;

Ketamini uzun süre kötüye kullanan insanların MRI sonuçlarında, beyin hasarı ortaya çıkarmakta (diğer faktörler bu zararın kaynakları olabilir). Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalar da ise ketamin kaynaklı beyin hasarı gözlenmekte. Ancak esketamin’in şiddetli depresyon için deneye tabi tuttuğu insanlarda uzun vadedeki etkileri hakkında pek bir şey bilinmiyor. Losifescu, “Çok uzun süre ketamin kullanacaksanız – ve bunun ne kadar süreceği belli değilse – bu bir sorun olacaktır. Hiç kimse size bu sınırın nerede olduğunu söyleyemez.” Diyor.

İlerleyen süreçte

Ketamin ve esketaminin depresyonu nasıl hafiflettiği hakkında daha fazla şey öğrenildiği gibi, bilim adamları belki de daha az problemli olan diğer ilaçları bulabilirler. Md. Bethesda’daki Ulusal Zihin Sağlığı Enstitüsü’nde klinik bir beyin bilimci olan Carlos Zarate, ketaminin hızlı antidepresan etkileri ile ilgili erken keşiflerin bir kısmına yardımcı oldu. Daha hala, ketaminin vücutta parçalanmasıyla ortaya çıkan bir molekülü araştırıyor. Hayvanlar üzerinde yapılan deneyler, bu molekülün ketamin yükü olmadan hızlı antidepresan özelliklere sahip olduğunu gösteriyor.

Fakat Zarate “Depresyonda anahtar hedeflerin ne olduğundan hala emin değiliz” diyor. Ketamin ve esketamin, pek çok bilim insanının, beyin hücre bağlantılarını gevşeterek, sinir hücresi bağlantılarını oluşturmak için sinir hücrelerini harekete geçirebilecek kimyasal bir haberci olan glutamatı serbest bırakmak için çalışıyor. Ancak Schatzberg ve meslektaşları tarafından yapılan küçük bir çalışma, ketamin’in antidepresan etkilerinin bir şekilde vücudun opioid sistemi üzerinden – çelişkili bir fikir olmakla beraber – ketamin bağımlılığı için büyük etkileri olabilecek bir fikir olduğunu söyledi.

Şimdilik, klinisyenler ve hastalar tüm cevaplar olmadan ilerliyorlar. Sonuçta, “Bu bir ketamin hayranı olmak ya da bir ketamin hayranı olmamak değil”. Losifescuya göre “bu neyin iyi olduğunu anlamakla ilgili”.

Kaynak : sciencenews.org