Suyunuzu Temizleme Zamanı!

Susadığımız her an bir çeşme ya da bir musluktan suyumuzu alıp içeriz, oldukça kolaydır bu bizim için. Ancak, dünyadaki bir milyardan fazla insanın temiz suya erişiminin olmadığını biliyor muydunuz? Suyun temizlenmesi (veya arındırılması) kolay bir iş değildir. Sadece kir ve diğer pisliği temizlemeniz yeterli değildir, aynı zamanda insanları hasta edebilen tüm gözle görülmeyen bakteri ve mikroorganizmalardan da arındırmanız gerekir. Bu yazıda, suyu temizlemek için birkaç yöntem araştıracağız ve susadığımızda içeceğimiz suyun güvenli olduğundan emin olmak için gerekli adımları öğreneceğiz.

Su arıtımı, karmaşık ve pahalı bir işlemdir. Ancak, havalandırma, koagülasyon (pıhtılaşma), sedimantasyon (çökelme), filtreleme ve dezenfeksiyon olmak üzere beş temel adıma ayrılabilir. İlk adım olan havalandırma aşaması, suya oksijen katar ve böylece diğer gazların ortamdan uzaklaşmasını sağlar. İkinci adım olan koagülasyon, sudaki kir ve diğer katı parçacıkları bir araya getirir. Bu sırada, işlemin sonraki adımlarında filtrelemeyi kolaylaştıran kir pıhtılaşır (daha büyük kümeler oluşturur). Üçüncü adım olan sedimantasyon, yerçekiminin bizim için çalışmasına izin verir. Kirli yığınları suyun alt tabakasına çeker, yüzeydeki daha temiz sudan ayırır ve bir sonraki aşamada filtrasyona hazır hale getirir. Dördüncü adım filtreleme, kir ve diğer katı parçacıkların sudan ayrılmasını içerir. Son olarak (ve belki de en önemlisi) beşinci adım dezenfeksiyondur. Su, bakteri ve bizi hasta edebilecek diğer mikroorganizmalardan temizlenmesi için kimyasallara ve ısıya tabi tutularak dezenfekte edilir.

Kendinize ait birkaç su arıtma sistemi kurarak bu adımların birkaçını deneyebilirsiniz. Bu çocuklarınızla birlikte yapabileceğiniz oldukça eğlenceli bir etkinlik olacaktır. Böylece, bir dahaki sefere herhangi bir musluktan su içtiğiniz zaman, içeceğiniz suyun temiz ve güvenli olduğundan emin olmak için ne kadar çalışmanız gerektiğini hatırlarsınız!

Malzemeler: 

• Üç adet kâğıt kahve filtresi
• Üç adet şeffaf plastik su şişesi
• Bir bardak pişmemiş pirinç veya fasulye
• Beş adet şeffaf plastik veya cam bardak
• Bir adet beyaz kâğıt
• Kalem
• Dört bardak su
• Bir bardak kir (çamur)
• Kapaklı büyük bir plastik kap (su ve kir karışımı için)
• Cetvel
• Makas veya maket bıçağı
• Bir yetişkin yardımcı
• Paket lastiği
• Zamanlayıcı veya saat
• Ölçüm kabı
• Yarım çay kaşığı şap
• Kaşık

Hazırlık:

• Büyük plastik bir kapta su ve çamuru birleştirin. Kir ve suyun iyice karıştığından emin olmak için kabı sallayın.
• Cetvelinizi ve kalemi kullanarak beyaz kâğıdı sekiz bölüme eşit olarak bölün. Her bir parçayı aşağıdaki gibi etiketleyin;
• Kontrol
• Kahve filtresi
• Pirinç ve kahve filtresi
• Pirinç, şap ve kahve filtresi

*Not: Eğer fasulye kullanıyorsanız, bu etiketlerde “pirinç” yerine “fasulye” yazın.

• Yetişkin yardımcınıza su şişelerin ağız (üst) kısımları kalacak şekilde dip kısımlarını dikkatli bir şekilde kestirin.

Yöntem:

1. Hazırladığınız kirli sudan 1 bardak ölçün ve bardaklarınızdan birine dökün. Suya yarım çay kaşığı şap ekleyin ve hafifçe 3-4 dakika karıştırın. Bunu suya karıştırırken neye dikkat ettiniz?
2. Şap ve kirli su dolu bardağı bir kenara koyun; en az 10 dakika hareket ettirmeyin. (Bu suyu daha sonra kullanacaksınız.)
3. Şişe 1’den başlayarak (toplam 3 şişe var), şişelerin ağız (üst) kısımlarını bir adet kâğıt kahve filtresi ile kapatın. Filtreyi yerinde sabitlemek için paket lastiği kullanın.
4. Şişeyi filtreli ağız kısmı aşağıda ve kestiğiniz dip kısmı yukarıda olacak şekilde çevirin. Şişeyi, şeffaf plastik bardaklarınızdan birinin üzerine yerleştirin.
5. Şişeyi tutarken, yetişkin yardımcınızdan, 1 bardak kirli suyu dikkatlice şişeye dökmelerini isteyin ve zamanlayıcıyı çalıştırın.
6. Şişeyi bütün su bardağa akana kadar bardağın üzerinde tutmaya devam edin. Daha önce hazırladığınız “Kahve filtresi” yazan kâğıdın üzerine, tüm suyun bardağa ne kadar sürede geçtiğini yazın. Bardaktaki su hakkında ne düşünüyorsunuz? Suyu şişeye döktüğünüzden andan daha farklı görünüyor mu? Şişenin içinde neler kaldı?
7. Şişe 1’deki su ile bardağı saati yazdığınız kâğıdın yanına koyun. Bardakta ne kadar su olduğunu ölçmek için bir ölçüm kabı kullanın. Bu miktarı da saati yazdığınız kâğıda not edin. Şişeye döktüğünüz suyun tamamı bardağa geçti mi? Eğer geçmediyse, nereye gittiğini düşünüyorsunuz?
8. Şişe 2’nin ağız (üst) kısmını bir adet kâğıt kahve filtresi ile kapatın. (Şişe 1’i hazırladığınız gibi hazırlayın)
9. Şişeyi filtreli ağız kısmı aşağıda ve kestiğiniz dip kısmı yukarıda olacak şekilde çevirin. Şişeyi, temiz plastik bardaklarınızdan birinin üzerine yerleştirin.
10. Yardımcınızdan ölçülmüş yarım bardak pirinci Şişe 2’ye dikkatlice dökmesini isteyin. Pirincin şişe ağzına iyice yerleşmesi için şişenin kenarlarına hafifçe vurun.
11. Siz şişeyi tutarken, yardımcınızdan, 1 bardak kirli suyu dikkatlice şişeye boşaltmasını isteyin ve zamanlayıcıyı çalıştırın.
12. Şişeyi bütün su bardağa akana kadar bardağın üzerinde tutmaya devam edin. Daha önce hazırladığınız “Pirinç ve kahve filtresi” yazan kâğıdın üzerine, tüm suyun bardağa ne kadar sürede geçtiğini yazın. Bardaktaki su hakkında ne düşünüyorsunuz? Suyu şişeye döktüğünüzden andan daha farklı görünüyor mu? Şişenin içinde neler kaldı?
13. Şişe 2’yi saati yazdığınız kâğıdın yanına koyun. Bardakta ne kadar su olduğunu ölçmek için bir ölçüm kabı kullanın. Bu miktarı da saati yazdığınız kâğıda not edin. Şişeye döktüğünüz suyun tamamı bardağa geçti mi? Eğer geçmediyse, nereye gittiğini düşünüyorsunuz?
14. Şişe 3’ü hazırlamak için şişenin ağız (üst) kısmını kâğıt kahve filtresi ile kapatın. (Şişe 1 ve şişe 2’yi hazırladığınız gibi hazırlayın)
15. Şişeyi filtreli ağız kısmı aşağıda ve kestiğiniz dip kısmı yukarıda olacak şekilde çevirin. Şişeyi, temiz plastik bardaklarınızdan birinin üzerine yerleştirin.
16. Yardımcınızdan ölçülmüş yarım bardak pirinci Şişe 2’ye dikkatlice dökmesini isteyin. Pirincin şişe ağzına iyice yerleşmesi için şişenin kenarlarına hafifçe vurun.
17. Bu sefer, yardımcınızdan ilk aşamada hazırladığınız suyu (su + çamur + şap) Şişe 3’e dikkatli bir şekilde dökmesini isteyin. Kupada toplanan herhangi bir çökeltiyi dağıtmamaya çalışın ve zamanlayıcıyı çalıştırın.
18. Şişeyi bütün su bardağa akana kadar bardağın üzerinde tutmaya devam edin. Daha önce hazırladığınız “Pirinç, şap ve kahve filtresi” yazan kâğıdın üzerine, tüm suyun bardağa ne kadar sürede geçtiğini yazın. Bardaktaki su hakkında ne düşünüyorsunuz? Suyu şişeye döktüğünüzden andan daha farklı görünüyor mu? Şişenin içinde neler kaldı?
19. Şişe 3’ü saati yazdığınız kâğıdın yanına koyun. Bardakta ne kadar su olduğunu ölçmek için bir ölçüm kabı kullanın. Bu miktarı da saati yazdığınız kâğıda not edin. Şişeye döktüğünüz suyun tamamı bardağa geçti mi? Eğer geçmediyse, nereye gittiğini düşünüyorsunuz?
20. Bir bardak kirli suyu ölçün ve temiz bir bardağa koyun. Bu bardağı daha önce “Kontrol” yazdığınız kâğıdın yanına koyun.

Artık kâğıtlarınızın yanında dizilmiş dört bardağınız var. Her bardaktaki suyun yanı sıra kâğıtlarınıza yazdığınız zaman ve ölçümlere bakın. Üç testin her birinin sonuçlarını Kontrol bardağıyla karşılaştırın. En kirli su hangisi? Hangisi en temiz görünüyor? Suyu filtrelemek için hangi filtre sistemi daha fazla zaman aldı? Hangisi daha az zaman aldı? Hangi filtre sistemi daha çok arıtma sağladı? Hangi sistemde daha fazla miktarda su elde ettiniz?

*Not: Su temiz görünse de, temiz değildir. İçmek yerine bahçe veya saksılarınızdaki bitkilerinizin su ihtiyacı için kullanın.

* Bu aktiviteyi pamuk, kâğıt havlu, sünger veya iyi bir filtre olabileceğini düşündüğünüz diğer ev malzemeleri ile de deneyebilirsiniz.

Gözlemler ve sonuçlar:

Bu etkinlikte kirli suların filtrelenmesi için birkaç farklı yöntemi test ettiniz. Sonuçlarınız, kirli suyun içinde kullandığınız kirin türüne bağlı olarak biraz farklı olabilir. Bununla birlikte, kahve filtresini, pirinci ve şapı birlikte kullandığınız metotta elde ettiğiniz suyun en temiz olması gerekirdi. Bu filtre yöntemi, suyun temizlenmesi işini en iyi şekilde yapıyor çünkü birkaç farklı su saflaştırma aşaması içeriyordu. Önce koagülasyona neden olması için şap eklediniz. İlk aşamada karışımı karıştırırken suyun pıhtılaşmasını gözlemlemeliydiniz. Sonra, suyu en az 10 dakika hareket ettirmeden beklettiniz. Bu, sedimantasyona neden oldu, burada yer çekimi pıhtılaşmış maddeleri bardağın tabanına çekti ve yüzeyde daha temiz su bıraktı. Sonunda temiz suyu pirinç ve bir kahve filtresi ile süzerek bu pıhtılaşmış parçaları sudan ayırdınız.

Sonuçlarınızda, kahve filtresinin suyun filtrelenmesinde oldukça iyi bir iş çıkardığını ancak şap ile kullandığınız fazladan adımların daha iyi sonuç verdiğini bulmalısınız. İlave olarak, muhtemelen en fazla suyu sadece kahve filtresinden geçirdiğinizde elde ettiniz. Hem pirinç hem de şap, suyun bir kısmını emer, bu nedenle şişeden bardağınıza akan su miktarının azalmasına neden olur. Sadece kahve filtresi kullandığınız metot, test ettiğiniz üçlünün içinde en hızlı filtreleme metodu olmalıdır ve şişeyi boşaltmak için en az zamanı burada harcamanız gerekirdi.

Kaynak : scientificamerican.com