Volkanik Kül Pompeii’nin Gömülü Duvar Resimlerini Tehdit Ediyor
Fotoğraf: Gömülü Pompeii kentinden çıkarılan bunun gibi freskler, dikkatli bir şekilde korunmazlarsa ciddi şekilde zarar görebilirler. Kaynak: Marco Cantile Getty Images
Kazılmış resimler üzerinde yapılan testler, çevredeki volkanik materyallerden gelen aşındırıcı tuzları ortaya çıkardı.
Vezüv Yanardağı’nın patlamasından kaynaklanan volkanik kül ve kayaların altında boğulan günümüz İtalya’sındaki antik Pompeii kenti, keşfedilmeden ve kazılar başlamadan önce 1500 yıldan fazla bir süre gömülü kaldı. Çoğu arkeolog volkanik enkazın, kalan kalıntıları güvenli bir şekilde koruyacağını umuyordu. Ancak yeni çalışma, piroklastik adı verilen malzemelerin belirli koşullar altında kendilerine zarar verebileceğini öne sürüyor.
Araştırmacılar, Angewandte Chemie Uluslararsı Yayın’da, suya maruz kaldıklarında, piroklastiklerin florür iyonlarını (Pompeii’nin ünlü canlı duvar resimlerinde tuzlu bir kabuk oluşturmak için diğer iyonlarla birleşebilen yüklü parçacıklar) süzdüğünü bildirdi. Tuzlar çözündükçe ve yeniden kristallendikçe pigment renklerini değiştirebilir, çatlaklar oluşturabilir ve daha da fazlasını yapabilirler.
Bask Ülkesi Üniversitesi’nden kimyager Maite Maguregui ve meslektaşları, daha önce kazılan Pompeii duvar resimlerinde florür tuzları tespit ettiklerinde, sorunun piroklastiklerden kaynaklandığından şüphelendiler. Maguregui, “Bizim için florür, piroklastik malzemenin etkisinin bir göstergesiydi” diyor. Florür iyonları atmosferde nadirdir, ancak volkanlar onları kül ve enkazın içinde saçar.
Araştırmacılar, florürün Pompeii’nin piroklastiklerinden geldiğini kanıtlamak için çeşitli derinliklerden volkanik kül ve kaya parçalarını laboratuvarda test ettiler. Bu parçalar suya maruz kaldığında, florür iyonlarının sızarak dışarı çıktığını gözlemlediler. Ayrıca araştırmacılar serbest kalan iyon konsantrasyonlarının tıpkı duvar resimlerindeki gibi tuzlar oluşturabileceğini hesapladılar.
Maguregui, Pompeii’nin gömülü resimlerinin eğer kuru kalırsa nispeten güvenli olduğunu bildiriyor. Ancak yeraltı suyu ve sağanaklar, iyonların yeraltında bile zararlı tuz formuna geçişine olanak verir. Bu zarar, bir de resimler atmosfere maruz kaldığında önemli ölçüde ve daha da kötüleşerek tuz oluşumunu hızlandırır.
Londra’daki Courtauld Sanat Enstitüsü’nün koruma başkanı olan ancak araştırmaya dahil olmayan Austin Nevin, “Bunun biraz uyarı zili gibi olduğunu düşünüyorum çünkü kazıdan çıkarılan resimler eğer uygun şekilde işlem görmezse çok hızlı bozulabilir” diyor. Arkeologların koruma için doğru adımları atabilmeleri gerek, florür gibi iyonlardan dolayı kazıdan hemen sonra resimleri değerlendirmeleri gerektiğini de ekliyor.
Florür iyonları ve karşılık gelen flor atomuyla birlikte gelen sinyaller standart taşınabilir ekipmanla tespit edilemeyecek kadar zayıftır. Bu nedenle Maguregui’nin ekibi alan tespiti için yeni bir teknik geliştirdi: kazılan bir resmin yüzeyinde çok az miktarda kireç taşını parçalayarak kalsiyumu serbest bırakan taşınabilir bir lazer aleti. Kalsiyum, daha sonra karakteristik bir ışık dalga boyu yayan kalsiyum florür oluşturmak için yakındaki başka bir flor ile etkileşime girer.
Bu ölçüm erken bir uyarı sağlayabilir ancak araştırmacılar, bu tuzlardan kaynaklanan zararı azaltmak için tabloları iyileştirmede en iyi yolu henüz bulamadıklarını söylüyorlar. Bunu yapana kadar Nevin, yeni ortaya çıkarılan bir duvar resminde florür tespit edilirse, onu tekrar gömmenin en iyisi olabileceğini söylüyor.
Bu makale ilk olarak Scientific American’da “Volcanic Threat” başlığıyla yayınlanmıştır. (Nisan 2021)
doi:10.1038/scientificamerican0421-16b
Kaynak: scientificamerican.com
