Carl Bosch
Carl Bosch, 27 Ağustos 1874’te Almanya’nın Köln şehrinde başarılı bir gaz ve sıhhi tesisatçı tedarikçisi olarak doğdu. Amcası Robert Bosch bujinin geliştirilmesine öncülük etti. Carl, metalurji veya kimya alanında kariyer yapmaya karar vermeye çalışırken, Königlich Technische Hochschule Charlottenburg’da (şimdi Berlin Teknik Üniversitesi’nde) ve Leipzig Üniversitesi’nde 1892-1898 arasında çalıştı.
Carl Bosch, Leipzig Üniversitesi’nde Johannes Wislicenus denetiminde okudu ve organik kimya araştırmaları ile 1898’de doktorasını aldı. 1899’da Almanya’nın en büyük Kimya ve boya firması olan BASF’da işe başlama eğitimi aldı. 1909’dan 1913’e kadar Fritz Haber’in yüksek basınçta kimyayı kullanarak azot tespiti yöntemini gübre ve patlayıcıyı büyük miktarda üretmek için önemli bir sanayi sürecine dönüştürdü.Tam olarak geliştirilen bu sisteme Haber-Bosch prosesi deniyor. En büyük katkısı, bu işlemi endüstriyelde büyük ölçekte yapmasıydı. Bunu yapmak için yüksek gaz basıncı ve yüksek sıcaklıklarda etkili bir şekilde çalışan tesis ve teçhizat yapmak zorunda kaldı. Tabi pratik bir katalizör ortaya çıkarma, büyük kompresör tasarımı ve güvenli yüksek basınçlı fırınlar oluşturma gibi daha pek çok engel vardı. Besleme stoğu olarak saf hidrojen gazı sağlamak için bir araç gerekiyordu. Ayrıca, amonyak ürününün temizlenmesi ve işlenmesi için ucuz ve güvenli araçlar geliştirilmelidir. İlk tam ölçekli Haber-Bosch tesisi, şimdi Ludwigshafen’in bir parçası olan Almanya’nın Oppau şehrinde inşa edildi. İşlem tamamlandıktan sonra, endüstri ve tarım alanlarında mevcut olan büyük miktarda amonyak sentezi yapılabildi. Aslında bu üretim, dünya çapında tarım ürünlerini arttırmıştır. Bu çalışma 1931’de Nobel Kimya ödülünü kazandı.
Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Bosch, yüksek basınç tekniğini sentetik yakıt ve metanol üretimine kadar genişletti. 1925’te Bosch, katkı sağladığı IG Farben’in ilk yöneticisiydi ve 1935 yılında yönetim kurulu başkanlığı yaptı. 1924 yılında uygulanan araştırmalara katkıları ve temel araştırmalarına destek vermesi nedeniyle Siemens-Ring’i aldı. 1931’de, Friedrich Bergius ile birlikte başlattığı yüksek basınçlı kimya için Nobel Kimya Ödülü aldı. Bugün Haber-Bosch prosesi, her yıl 100 milyon ton azotlu gübre üretiyor.
Haber-Bosch Prosesi, bugün insanlığın enerji üretiminin yüzde birinden fazlasını tüketiyor ve nüfusun kabaca üçte birinin beslenmesinden sorumludur. İnsan vücudundaki azotun ortalama yarısı, Haber-Bosch fabrikasının ürünü olan sentetik olarak belirlenen kaynaklardan gelir. Bosch, böceklerin, minerallerin ve taşların ateşli bir koleksiyoncusu idi. Toplanan meteoritleri ve diğer mineral örnekleri Yale Üniversitesi’ne ödünç verildi ve sonunda Smithsonian tarafından satın alındı. O iyi donanımlı şahsi gözlemevi ile amatör bir gökbilimci idi. 7414 Bosch isimli asteroit onun adıyla taçlandırıldı.
Carl Bosch 1913 yılında amonyağı endüstriyel ölçekte sentezledi.
Carl Bosch ve Fritz Haber, Kimya Mühendisleri Kurumu (Odası) üyeleri tarafından tüm zamanların en etkili Kimya Mühendisleri olarak seçildi.
Havadaki azotu yakalayıp amonyağa dönüştüren, yüksek ihtimalle dünyadaki en iyi bilinen kimyasal süreç olan Haber-Bosch Prosesi, dünyanın artan nüfusunu besleyen Yeşil Devrim prosesine el atıyor.
Birçok Nazi politikasını eleştiren Bosch, Hitler’in şansölye olmasının ardından üst düzey görevleri kademe kademe elinden alındığı için ümidini yitirdi ve alkolik oldu. Heidelberg’de öldü.
Bosch, Hochschule Karlsruhe’den (1918) fahri doktorası, Alman Kimyagerler Birliği’nin Liebig Anma Madalyası ve Alman Bunsen Derneği’nin Bunsen Madalyası, Siemens Yüzüğü ve VDI’nin (Alman Mühendisler Birliği’nin) Grashof Anma Töreni Altın Madalyası da dahil olmak üzere çok sayıda ödül aldı. 1931’de kimyanın yüksek basınç yöntemlerinin icadına olan katkısı için Nobel Kimya Ödülü verildi. Ayrıca Avusturya Ticaret Derneği ve Carl Lueg Anma Töreni Madalyasından Exner madalyası aldı. Bosch, çeşitli Alman ve yabancı bilim akademilerinin üyeliğine ve 1937’de Başkanlığını kazandığı Kaiser Wilhelm Topluluğunun başkanlığına sahip oldu.
Kazandığı Ödüller ve Fahri Doktoralar:
- Nobel Kimya Ödülü – 1931
- Alman Kimyagerler Birliği’nin Liebig Anma Madalyası – 1919
- Stiftung Werner von Siemens Yüzüğü (Halkası) Werner-von-Siemens-Yüzük (Halka) vakfı
- Avusturya Ticaret Derneği’nin Wilhelm Exner Madalyası – 1932
- Alman Bunsen Derneği’nin Bunsen Madalyası – 1932
- VDI’nin Grashof Anma Töreni Altın Madalyası – 1932
- Carl Lueg Anma Madalyası – 1932
