Ei-İchi Negishi

Ei-ichi Negishi, kariyerinin çoğunun Purdue Üniversitesi’nde geçiren Japon bir kimyagerdir. En çok “Negishi Eşleşmesi” keşfi ile tanınmaktadır. Ei-ichi Negishi 14 Temmuz 1935 yılında Çin’in Changchun kentinde Japon vatandaşı olarak dünyaya geldi. İki erkek ve iki kız kardeşi var. Negishi bir yaşındayken ailesi önce Harbin’e taşındı daha sonra II. Dünya Savaşı’nın bitmesinden iki yıl önce Kore’nin Seul kentine taşındı. Normalden bir yıl erken olarak 6 yaşında Harbin’de ilkokula başladı. Daha sonra Seul’da 8 yaşında üçüncü sınıfa başladı. 1945’te, II. Dünya Savaşı’nın bitmesinden kısa bir süre sonra ailesi Japonya’ya geri döndü ve yıllar önce aldıkları ve mucizevi bir şekilde bombalardan sağ kurtulan evlerine taşındı. Yaşları 1’den 12’ye kadar değişen 5 çocuklu 7 kişilik bir ailenin nasıl doyurulacağı ailesi için çok büyük bir problemdi. Bu yemek kıtlığına ailesinin bulduğu çözüm, Tokyo’nun merkezinin yaklaşık 50 kilometre güneybatısında bir dönüm araziden biraz daha küçük az gelişmiş bir yere taşınmaktı. Babası bir çiftçi olmak için girişimde bulunsa da başarılı olamadı. Kanagawa, Yamato’da “Rinkan” olarak isimlendirilen bölge, Negishi’nin ortaokul (yedinci-dokuzuncu sınıf), lise (onuncu-on ikinci sınıf) ve üniversite yıllarını (1953-1958, mide-bağırsak hastalığından dolayı ilk yılını tekrar etmek zorunda kaldı) geçirdiği “ilk memleketi” oldu.

Ei-ichi Negishi’nin ailesi, anne-babası ve kardeşleri

Dokuzuncu sınıf boyunca hemen hemen hiç ders çalışmamasına rağmen, hatta dersi ve Japon dili dışında derslerinin çoğunda keyif aldı ama karanlıktan önceki okul sonrası saatlerinden daha çok keyif aldı. Yaklaşık altı ay süren Harbin kışlarında okul sonra saatleri, buz ile kaplanmış oyun alanlarında buz pateni yaparak geçti. Dokuzuncu sınıf boyunca, karanlıktan önce okul içinde yaptığı aktiviteleri güçlükle hatırlıyor. Ortaokulda, birkaç arkadaşı ve Negishi, tavşanlar için doğal büyüyen otlar topladı ve neredeyse her ailenin yemek ve gelir amaçlı büyüttüğü tavuklara göz kulak oldu. Bir gün bir şekilde, mütevazı kitaplıklarında bir atlas buldu ve Harbin günlerinde akşamları düzenli olarak atlasa baktı. Şanslı bir şekilde Negishi kendini ilkokul ve ortaokulda en iyi öğrencilerden biri olarak kabul ettirdi.

Negishi’nin ilk başarısızlığı, “elit” bir okul olan Shonan Orta Okulu’na başvurduğunda sadece geçici olarak kabul edilmesiydi. Üstün eğitimsel konumuna rağmen, yaşıtlarından bir yaş genç olduğu için yetersiz olduğu söylendi. Sınıf öğretmeni S. Koyoma ve müstakbel eşinin babası olan müzik öğretmeni T. Suzuki’yi de içeren Yamato Ortaokulu’ndaki birçok öğretmeni Negishi’yi başarılı bir şekilde Shanon Ortaokuluna resmi olarak kabul ettirdi. Yamato Ortaokulu’ndaki iki yüzden fazla arkadaşından sadece birkaçının kabul edildiği Shonan’da hayat stili artık tatmin edici edildi. Yüksek eğitimi için yeterince tutkulu değildi. Bir süre sonra bütün okulun tek yoğun eğitim kavramına ve başarılı bir şekilde Tokyo Üniversitesi tarafından temsil edilen Kyoto, Osaka, Nagoya, Tokyo Teknoloji Enstitüsü gibi eski imparatorluk üniversitelerine olabildiği kadar öğrenci göndermeye takıntılı olduğunu fark etti. Shonan’daki ilk yılı boyunca çalışmasını sınıfta sınırlıyordu ve bu durum onun 400 kişi içinde 123. sırayı almasına neden oldu. Kısa bir hayal kırıklığından sonra, kendinden önde 100’den fazla öğrenci olmasına rağmen kendisinden geride yaklaşık 300 kişi olduğunu fark etti.

O günlerde, tekrarlı öğrencilerde dahil yaklaşık 30-40 öğrenci her yıl başarılı bir şekilde Tokyo Üniversitesi’ne giriyordu. Sonrasında, eğer elinden geldiğinden daha çok çalışsaydı, o zamana kadarki hedefinin de üzerinde olan Tokyo Üniversitesi’ne girme şansı olabileceğini fark etti. Hayatında ilk defa, zamanının çoğunu yoğun çalışma için adayan, kendi kendini motive eden ve son derece disiplinli bir öğrenci haline geldi. Her gün, diğer öğrencilerden birkaç saat erken kalktı ve bu ekstra zamanını derslere hazırlanmak için harcadı. Her akşam saat 11’e kadar annesinin “çalışmayı bırakmanın ve uyumanın zamanı gelmedi mi?” sorusunu duyana kadar çalıştı. 11.sınıfın ilk yarısında, 400 öğrenci arasında sıralaması 9.sıraya yükseldi. Daha sonra 11.sınıfın sonunda ve 12.sınıfta ilk sıraya yükseldi. Negishi 11.sınıfın sonunda ve 12.sınıfta, okulda yapılan bir dizi sahte üniversiteye giriş sınavlarına girdi ve 5 sınavdan 3’ünde en yüksek puanı almayı başardı. Doğal olarak özgüveni hızlıca büyüdü. Bununla birlikte aynı zamanda Shonan’daki en iyi öğrenci olarak yaklaşan gerçek üniversite sınavlarında başarısızlığa uğramaya karşı psikolojik baskı hissetmeye başladı. Açıkçası, bu psikolojik baskı iki günlük Tokyo Üniversitesi giriş sınavı boyunca en yoğun durumdaydı ve hem psikolojik hem fiziksel durumu en kötü seviyedeydi. İki günlük sınavda performansının çok kötü olduğunu ve sınavı geçemediği düşündü. Neyse ki, sınavları zorla da olsa geçti ve boğucu Japon eğitim sisteminde 17 yaşında en genç üniversiteye girenlerden biri oldu.

Lise hedefinin tamamladıktan sonra Negishi’nin tuhaf ve karamsar yaşam tarzı 180 derece döndü. Üniversitedeki branşı biyolojik olmayan bilim ve mühendislik olmasına rağmen, Komada kampüsündeki ilk iki yılın müfredatında, ikinci yabancı dil, hukuk, ekonomi, psikoloji gibi birçok ders ve sınırlı sayıda matematik ve doğa bilimleri dersi vardı. Bazı istisnalar dışında, ne zorlayıcı üniversite giriş sınavında başarı olan ne de muhtemelen mesleki çıkarlarını gözetmekte olan profesörler, öğrenme ve öğretmede yeterince istekli görünmüyorlardı. Bu arada zamanını, ilgisini ve çabasını ilk olarak özellikle Mozart, Beethoven, Brahms, Chopin, Dvorak, Greig, Tchaikovsky gibi Batı klasik müziğinin dinlemeye, ikinci olarak Yamato Ortaokulu’ndaki müzik öğretmeninin evinde küçük koro gurubunda şarkı söylemek ve koroyu yönetmeye ayırdı. Zamanının çoğunu ders dışı etkinliklere harcadı ve bütün öz motivasyonunu kaybetti. Çaba göstermedeki başarısızlıklarına rağmen Negishi, üniversitede birinci yılının sonunda 450 biyolojik olmayan bilimler ve mühendislik öğrencisinin içinde neredeyse ilk üçün içindeydi. Bu ona o zamanlarda en çok istenilen bölüm olan  “Endüstriyel Kimya” da uzmanlaştığı uygulamalı kimya bölümünü seçmesine olanak tanıdı.

Tokyo Üniversitesi, Negishi (Okla gösterilen) ve sınıf arkadaşları

Tıklım tıklım dolu trenlerde dört saat ayakta kalmayı, bir sürü zaman alan ders ve laboratuvar dersleri arasında fiziksel olarak acı çekmeye başladı ve 1955 Temmuz’unda mide-bağırsak problemleri ortaya çıktı. Yaz tatilinde bu problemler büyümeye başladı. Haftalarca hastanede yattı ve sene ortasında yapılan sınavlara giremediği için ilk yılını tekrar etmek zorunda kaldı.

1956 yılın Nisan ayında ilk yılına tekrar başladı ve Hongo kampüsü karşısında küçük bir oda kiraladı ancak her hafta sonu Cuma akşamı evine gidip Pazar akşamı geri döndü. Kariyer gelişimi için iyi olacağını düşündüğünden İngilizce öğrenmeye karar verdi. Üniversitenin ilk ve son yılları boyunca, sınıflarda yetersizce tartışılan çeşitli kimyasal prosesler ve aslında önemli olan az sayıda konunun çoğunlukla yüzeysel tanımlanması Negishi’yi hassas yaptı. İlk yılının ikinci yarısında, önde gelen sentetik polimer şirketlerinden Teijin Ltd’ye burs için başvurdu ve mezun olduktan sonra Teijin’e katılması şartıyla kabul edildi. 1958 yılında mühendislik lisans derecesi ile mezun oldu ve Yamato Ortaokulu’ndaki müzik öğretmeninin kızı olan Sumire ile nişanlandı.

Teijin’de önce Iwakuni Araştırma Laboratuvarlarında araştırmacı kimyager atandı. Daha sonra, Inland Sea alanında Hiroşima yakınındaki Teijin Ana Araştırma Tesisi ’ne atandı. Orada Negishi’nin üstünde çalışanlardan biri onun, üstün özellikli modifiye polimerler üretmek için polimerlerin kimyasal reaksiyonları sistematik bir şekilde açıklamasını istedi. Daha sonra sentetik organik kimyasal altyapısının ne yazık ki zayıf olduğunu gördü ve acil olarak sentetik organik kimyasal altyapısını oluşturması gerektiğini düşündü. Yapılması gereken en belirgin şey yüksek lisans derecesini devam ettirmek için öğrenci olarak Tokyo Üniversitesi’ne dönmekti. Asıl zorluk, o zamanlarda Japonya’da hiçbir lisansüstü araştırma asistanlığı bulunmadığı için okul ücretini nasıl ödeyeceğiydi. Teijin’in başkanı S. Ohya’nın, şirketin yeni çalışanlarına, özellikle İngilizce, Almanca ve Fransızca gibi bazı yabancı dilleri çalışmaya çağırdığını hatırladı. Ayrıca “Fulbright-Smith-Lund All-Expense Bursu” hakkında, son derece nitelikli alıcıların üç yıla kadar eğitim almalarına izin verdiğini ve Teijin’de herhangi bir kişinin bu bursu kazanırsa Teijin’in bazı ek finansal destek ile birlikte bir izin vereceğini söyledi. Negishi, üç yıldır kendi kendine İngilizce çalışıyordu bu nedenle önerilen kursa devam etme kararı aldı. Teijin Iwakuni Araştırma Laboratuvarı yerli bir İngilizce öğretmeni aldı ve günlük İngilizcesini geliştirmek için en iyi deneyim olan İngilizce konuşma dersleri aldı. Bir kere daha, kendi kendine motivasyon gayretini geri kazandı ve pratik İngilizcede hızlıca uzman haline geldi.

İki basamaklı Fulbright Sınavında yazılı ve sözlü İngilizce sınavı hayatında girdiği en rekabetli sınavdı ancak 150 başvurandan kazanan iki kişi arasına girmeyi başardı. Fulbright bursunu kazanmasıyla 1960’da Amerika’ya geldi ve kariyerindeki tek dönüm noktası olan “Sentetik Organik Kimya” alanında doktorası için çalıştı. Fulbright komisyonu Negishi’den üç üniversite sıralamasını istedi. Amerikan üniversiteleri hakkındaki sıfır bilgisiyle, en sık okuduğu “Polimer Bilimi Dergisi”ni temel alarak Princeton Üniversitesi, Pennsylvania Üniversitesi ve Brooklyn Teknik Üniversitesi’ni yazdı. Fulbright Komisyonu, listelenen üniversiteleri değerlendirerek Negishi için Pennsylvania Üniversitesi’ni seçti. Ağustos ve Eylül aylarında, Hawaii Üniversitesi’nin sekiz haftalık İngilizce uyum derslerinden sonra 1960’da Philadelphia’daki Pennsylvania Üniversitesi’ne geldi.

1960’dan önce Japonya’da, II. Dünya Savaşı’nın bitmesinden dört yıl sonra 1949’da fizikçi H. Yukawa Nobel Ödülü kazandı. Negishi, Tokyo’dan 500 kilometre uzakta olan Kyoto’da fizikçi olan Yukawa’yı çok az tanımasına rağmen, Yukawa Negishi’ye göre bir peri masalındaki figür gibiydi. Öte yandan, bilim alanında bir düzine veya daha fazla Nobel Ödüllü kişilerin yanı sıra, ödülü kazanamayan ancak kazanmak için açık bir şekilde görevlendirilen insanlar, Negishi’nin orada bulunduğu süre içinde, Penn Üniversitesi’ne ders vermeye geldi. Bazı durumlarda, Negishi ve Penn’den arkadaşları, Nobel Kazananları tarafından verilen konuşmalara katılmak için bir araya gelip birkaç saatlik mesafelerdeki üniversitelere gitti. Böylece, G. T. Seborg, H. Staundinger, L. C. Pauling, M. Calvin, M. F. Perutz, J. C. Kendrew, K. Ziegler, R. B. Woodward, D. H. R. Barton ve H. C. Brown’un dahil olduğu bir çok konuşmaya katıldı, onlarla bizzat konuştu ve aslında peri masallarındaki figürler olmadığını gördü. Bu konuşmalara katılmakla elde ettiği fırsatlar sayesinde Nobel Ödülü Negishi’ye gerçek bir şey oldu. Doğru yoldan devam ederse bir gün bir tane kazanma şansı olduğunu düşündü.

Penn’de birinci sınıf lisansüstü öğrencisi olarak sınıfta makul bir doktora öğrencisi idi. Bununla birlikte Organik Kümülatif Sınavlarında peş peşe sekiz mükemmellik derecesi elde etti. Bu kendisine ve potansiyel araştırma kabiliyetine muazzam bir derecede güven verdi. Laboratuvarlarda, başlangıçta hatırı sayılabilir sayıda deneyde başarısız oldu. Daha sonra bilinen organik sentezin birçok yönünü sorgulamaya başladı. “Neden bu kadar çok sentetik reaksiyonlar esoterik?”, “Neden bunların çoğu, asetoasetik ester ve malonik ester sentezi dönel kavşakları da içeriyor ve henüz sentetik kapsamı sınırlı mı?”. O günlerde onun için rüya gibi bir düşünce gerçekleşti. R1-R2’yi üretmek için iki farklı grup olan R1 ve R2’yi bir araya getirme yöntemleri gibi yaygın olarak uygulanabilir anlaşılır LEGO oyunlarını bulabilirse, organik sentezin bütün görevi büyük ölçüde basitleştirilecek ve genelleştirilecektir. Aslında, çapraz eşleşme reaksiyonu, Denklem 1, Grignard’ın Nobel Ödülünün bir yüzyıl önce bilinen eseri kazandığı geniş kapsamda, çok dar sentetik kapsamın nispeten önemsiz bir tepki olmasına rağmen, uzun zamandan beri biliniyordu.

Denklem 1

Denklem 1’de gösterilen Grignard çapraz eşleşme reaksiyonunda, Mg (Magnezyum) ve halojenler hem kinetik olarak hem de termodinamik olarak R1-R2’nin istenmeyen oluşmasını önlemek için kullanıldı. Bu basit ancak gözle görülebilir nedeler vasıtasıyla kısa bir süre içinde organik sentezdeki geniş bir problem yelpazesini çözmek için organometalik kimyayı keşfetme fikrine takıntılı oldu. 1962 yılında Pennsylvania Üniversitesi’nde doktora çalışmalarını yaparken sentetik organik kimyada öncü olan Purdue Üniversitesi profesörü Herbert C. Brown ile tanıştı. Negishi, Brown’ın araştırmalarına hayran kaldı ve Brown’ın çalışma grubuna katıldı. Negishi bu grupta iki yıl boyunca doktora sonrası görevinde çalıştı daha sonra 4 yıl boyunca Brown’ın asistanlığını yaptı. Son dört yıllık dönem boyunca, kendi düşünce ve planlarını sürdürmesi için önemli miktarda özgürlük tanındı. Bu son dört yıllık dönemde, D – bloğu geçiş metallerinin, ana grup metal içeren organometalik reaksiyonları teşvik etmek için katalizör olarak kullanılması konusu ilgisini çekti.

Ei-ichi Negishi, eski meslektaşlarının yanında

Bağımsız kariyerine 1972 yılı Temmuz ayında Syracuse Üniversitesi’nde Yardımcı Doçent olarak devam etti. “Geçiş Metallerince Katalizlenen Yeni Organik Sentetik Reaksiyonların Keşfi ve Geliştirilmesi” konusunu uzun süreli araştırma projesinin ana konusu olarak seçti. Syracuse Üniversitesi’nde 1976 yılına kadar doçentlik yaptıktan sonra profesör oldu ve burada 1979 yılına kadar prpfesörlük yaptı. H. C. Brown’ın Nobel Ödülü’nü kazandığı yıl olan 1979’da Purdue Üniversitesi’ne geldi ve otuz yıldan fazla süre burada araştırmacı olarak çalıştı. Negishi birçok ödül kazandı, birkaç kitap yazdı ve 400’ün üzerinde araştırma makalesi yayınladı.

Ei-ichi Negishi, Hokkaido Üniversitesi’nden Profesör Akira Suzuki ve Delaware Üniversitesi’nden Profesör Richard F. Heck ile birlikte “Organik Sentezdeki Paladyum Katalizli Çapraz Bağlar” konusundaki çalışması ile 2010 yılında Nobel Kimya Ödülünü aldı. Organik sentez reaktivitesini büyük ölçüde hızlandıran ve farmasötik maddeler, tarım kimyaları, plastik ve akışkan kristaller gibi çeşitli endüstrilerin teknolojik ilerlemesine katkıda bulunan bir teknoloji olarak dünyada yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

Ei-ichi Negishi Stockholm Konser Salonu, Nobel Ödül Töreninde, 10 Aralık 2010

Tanınmalar;

• Ulusal Bilimler Akademisi Yabancı Asistanı, 2014
• Sagamore of Wabash, 2011
• Griffin Nişanı, 2011
• Amerikan Sanat & Bilim Akademisi, 2011
• Nobel Kimya Ödülü, 2010
• Sentetik Organik Kimyada Yaratıcı Çalışma ACS Ödülü, 2010
• Kültür Nişanı, 2010
• Davetli Konferansı, 4.Mitsui Uluslararası Kataliz Sempozyumu, Kisarazu, Japonya, 2009
• Yamada-Koga Ödülü, 2007
• Charles Üniversitesi Altın Madalyası, Prag, Çek Cumhuriyeti, 2007
• Sigma Xi Ödülü, Purdue Üniversitesi, 2003
• Sir Edward Frankland Ödülü, 2000
• Amerikan Kimya Topluluğı Organometalik Kimya Ödülü, 1998
• Alexander von Humboldt Araştırma Ödülü, 1998-2000
• Harbert N. McCoy Ödülü, 1998
• Japonya Kimya Topluluğu Ödülü, 1997
• R. Day Ödülü (ACS Philadelphia Bölümü Ödülü), 1996
• Guggenheim Bursu, 1987
• Asistan ve Doçent Doktor, Syracuse Üniversitesi, 1972-1979
• Pennsylvania Üniversitesi Harrison Bursu, 1962-1963
• Fulbright-Smith-Mund Bursu, 1960-1961