Leon Max Lederman
Leon Lederman, doğanın parçacıklarını ve bunun temel kuvvetlerini anlamamıza yardımcı olan araştırmalar yapmış Amerikan deneysel fizikçisidir. Eğitimine kimya bilimi uzmanı olarak başladı.Ancak zamanla fiziğe yöneldi ve daha sonra bu bilimin en güçlü savunucularından oldu. Fizik bilimini, lise müfredatında başta kimya ve biyoloji olmak üzere diğer bilimlerin arasından ön plana çıkarmayı amaçlayan ‘İlk Fizik’ (Physics First) ‘in ana savunucularından biri oldu.
Leon Lederman, 15 Temmuz 1922 yılında New York’ta dünyaya geldi.Ailesi Rus-Yahudi göçmenleriydi.Babası çamaşırcıydı.Lederman iki evlilik yapmıştır.İlk eşi Floransa Gordon’du ve bu beraberlikten üç çocukları oldu.Kızı Rena antropolog, kızı Rachel avukat ve oğlu Jesse yatırım bankacısıdır.Floransa’yla yolları ayrıldıktan sonra Ellen Carr ile evlendi. Çift şuan, Batavia, Illinois’teki Fermilab Laboratuvarı’nda ikamet ediyor.Leon son zamanlarda bunama yaşamaktadır.
Genç Lederman, South Bronx’taki James Monroe Lisesi’nde eğitim gördü.1943 yılında New York Koleji kimya bölümünden mezun oldu.1948 yılında yüksek lisansını ve 1951 yılında doktorasını Columbia Üniversitesi’nde tamamladı. Doktorası için, güçlü bir parçacık hızlandırıcısı olan “NEVIS senkro-siklotronu” üzerinde çalıştı.
Leon Lederman, yüsek lisansına başlamadan önce ABD ordusunda 3 yıl görev aldı ve II. Dünya Savaşı’na katıldı. Doktorasını tamamladıktan sonra Columbia Üniversitesi’nde kalmaya devam etti ve 1958 yılında Eugene Higgins fizik profesörü oldu.Aradan geçen sürede araştırmalarına ara verdiği halde 28 yıl bu görevine devam etti.Cenevre’deki CERN’de “g-2” deneyini yürüten grubun bir parçası olan bir Ford Vakfı üyesi oldu.Georges Charpak, F.J.M Farley ve E. Picasso gibi birçok CERN bilim adamı, yaklaşık 19 yıldır süren deneyin bir parçasıydı.1961-1988 yılları arasında Columbia’daki Nevis Laboratuarlarının müdürü olarak hizmet verdi.1962 yılında “müon nötrino” nu keşfetti.Bu keşif ,nötrino kiriş metodu ve leptonların ikili yapısının gösterilmesi üzerine çalışmalar yürütmesine ve bu çalışmayla Nobel Kimya Ödülü almasına öncülük etti.Lederman, 1977’de Fermilab parçacık hızlandırıcısı tarafından üretilen bir parçacığın keşfini açıklayan bir grup bilimadamının başında idi.sonrasına parçacık ‘Oops-Leon’ olarak adlandırıldı.Aynı yıl “alt kuark” ı keşfetti.1979’da Fermi Ulusal Hızlandırıcı Laboratuarı müdürü oldu.Ana sorumluluğu, ilk süper-iletken senkrotronun yapımını ve kullanımını denetlemekti.Columbia Üniversitesi’ndeki görevinden istifa etti e 1989’da Fermilab’dan emekli oldu.Chicago Üniversitesi’nde öğretim görevine devam etti.1989-1992 yılları arasında Bilim ve Toplum Derneği için mütevelli heyetinde görev yaptı. 1991’de Lederman, Amerikan Bilimi Derneği’nin Başkanlığına geldi.1983’te önerilmiş olan Süperiletken Süper Çarpıştırıcı projesinin güçlü bir destekçisiydiydi. Yaklaşık 2 milyar ABD doları olan montaj harcamaları nedeniyle proje 1993’te kaldırıldı. Kitabı ‘The God Particle: Evren Cevap ise, Soru Nedir? ‘bu tür projelerin önemine ışık tutmaktadır. Sonrasında Illinois Teknoloji Enstitüsünün Fizik bölümünde Pritzker profesörü olarak çalışmaya başladı.
Leon M. Lederman, nötrino kiriş yöntemi ve muon nötrino keşfi ile leptonların ikili yapısının gösterilmesi çalışmasıyla “Melvin Schwartz ve Jack Steinberger ile birlikte 1988 Nobel Fizik Ödülüne layık görüldü.Kuarklar ve leptonlar üzerine yaptığı araştırmalarda, 1982’de Martin Lewis Perl ile Wolf Fizik Ödülü’nü kazandı.1965 yılında Ulusal Bilim Madalyası ve 2012’de Vannevar Bush Ödülü’nü aldı.
