Çevre Dostu Güneş Kremleri
Fotoğraf : Birçok güneş kreminin içerisinde bulunan maddeler çeşitli deniz canlılarının kabuklarını ağartmakta ve deniz yaşamına zarar vermektedir.
Sıcaklıklar yükseldikçe ve Amerikalılar sahile doğru ilerledikçe, cilt kanserine yol açan güneşin zararlı ultraviyole (UV) radyasyonuna karşı kendilerini korumak için bolca güneş kremi sürmektedirler. Su sıçrattıklarında ve yüzdüklerinde ise bu insanların çok azı, losyonların ve spreylerin içerisindeki kimyasalların bu kıyı bölgelerinde yaşayan balıklar ve mercanlar gibi deniz canlıları için güvenli olup olmadığını düşünür.
Kötü haber şu ki, elde edilen güçlü kanıtlar, bu radyasyon filtrelerindeki bazı kimyasalların, mercanları ağartıp, balıkları öldürdüğünü göstermektedir. Fakat bununla birlikte iyi haber ise, yapılan çalışmaların içerisinde daha yeşil, daha temiz ve daha güvenli alternatifler bulunmasıdır.
Yaygın olarak bulunan güneş koruyucuları iki ana kategoriye ayrılmaktadır: fiziksel ve kimyasal. Fiziksel güneş kremleri, güneş ışınlarını saptıran bir kalkan görevi üstlenen küçük mineraller içerir. Öte yandan, kimyasal güneş kremleri ise cilde ulaşmadan önce UV ışınlarını emen birçok sentetik bileşen kullanır.
Öldürücü Kimyasallar
Ancak bu güneş kremleri, su içinde yıkayarak çıkarlar. Örneğin, her 10,000 ziyaretçi, denizde dalgalarla oynadığında, her gün yaklaşık 4 kg mineral parçacığı, kıyı sularına karışır. Bu mineraller, iyi bilinen bir ağartıcı madde olan hidrojen peroksit üretimini, kıyı deniz organizmalarına zarar verecek kadar yüksek konsantrasyonda katalizlemektedir. Aslında, her yıl 14,000 ton güneş kremi sulara salınır. Bu güneş kremleri içerisindeki aktif bileşenler, mineraller ve sentetik organik bileşikler, kıyı boyundaki mercan resiflerinin yüzde 40’ı dahil olmak üzere dünya çapındaki resiflerin yüzde 10’unu stres altına almaktadır.
Bu maddelerden biri, kimyasal güneş kremlerinde yaygın olarak kullanılan ve mercanlar, algler, deniz kestaneleri, balıklar ve memeliler için toksik olduğu bilinen sentetik bir molekül olan oksibenzondur: bu bileşiğin tek bir damlasının, 4 milyon galondan fazla suyun içerinde bulunması, organizmalara zarar vermeye ve onların tehlike altına girmesine yetmektedir. Ne yazık ki, bu maddenin kıyı sularındaki konsantrasyonu, henüz ölümcül olmamasına rağmen toksik limit değerinin oldukça üzerindedir ve mercanları ağarrtması da gittikçe hızlanabilir. Deniz ekosistemini daha ileri seviyedeki yıkımlardan korumak amacı ile Hawaii’deki yasa koyucular, oksibenzon ve oktinoksat gibi diğer zararlı bileşenleri içeren kimyasal güneş koruyucularını yasaklayan yeni bir yasayı geçirdiler. Bu yasa, 1 Ocak 2021 yılında yürürlüğe girecek.
Fotoğraf : Shinorine üretmek için kullanılan siyonobakteri (fotosentez yapan bakteri) türü olan Synechocystis sp. PCC 6803. Yeşil renk, bakterinin doğal bir parçası olan klorofilden gelmektedir. Shinorine, berraktır. ( Dr. Guang Yang )
Alglerden Güneş Kremi
Kendimizi UV ışınlarından korumak yeni bir şey değildir. Mikroplar, bitkiler ve hayvanlar dahil pek çok organizma, zaman içinde kendilerini korumak için yollar geliştirmişlerdir. Bu organizmalar, UV ışınlarını emen ve radyasyonun hücreye girmesini ve DNA’ya zarar vermesini engelleyen küçük moleküller üretirler. Fiziksel ve kimyasal güneş kremlerinin aksine bu doğal olarak elde edilen bileşikler, hem çevre dostudur hem de biyolojik olarak bozunabilmektedir. Bu gibi doğal ürünler, ticari güneş kremleri için daha güvenli bileşenler olma potansiyeline sahiptir.
Florida Üniversitesi Eczacılık Fakültesi’ndeki laboratuvarımda, sağlık, tarım ve çevre alanlarında uygulamaları olan doğal olarak oluşan kimyasalların dünya çapında taraması ile ilgileniyoruz. Son zamanlarda, çalışma arkadaşlarım ve ben, siyanobakteri adı verilen mikroplar tarafından üretilen doğal güneş koruyucusu olan shinorine’i elde etmenin daha verimli bir yolunu keşfettik.
Shinorine, mycosporine benzeri aminoasit olarak adlandırılan doğal ürünler ailesine aittir ve iki aminoasit ve bir şekerden oluşur. Siyanobakteriler ve makroalgler gibi güçlü güneş ışığına maruz kalan birçok suda yaşayan organizma, kendilerini güneş radyasyonundan korumak için shinorine ve diğer ilgili bileşikleri üretirler. Kozmetik endüstrisi, zaten temel aktif madde olarak shinorine’nin aşılamasını yapmaktadır. Shinorine’nin ticari kaynakları, sıklıkla çevresel değişikliklerle karşılaşan büyük gel-git havuzlarında yavaş bir şekilde büyüyen kırmızı deniz alglerinden oluşmaktadır. Bu, geleneksel ekstraksiyon yönteminin zaman alıcı ve öngörülemez olduğu anlamına gelmektedir.
Shinorine üretimini arttırmak için, öngörülebilir koşullar altında gelişebilecek (büyüyebilecek), hızlı büyüyen bir siyanobakteri türü araştırdık. Bu durum çok fazla çalışma gerektirdi! Deniz ve karasal ekosistemlerden, 100’den fazla siyanobakteri çeşidinin gen haritasını -genom- çözdük ve laboratuvarda ekim yapmak (yetiştimek) üzere bir tanesini – Fischerella sp. PCC9339 – seçtik.
Kendi zevkimize göre, 4 hafta sonra, bu tür (Fischerella sp. PCC9339), shinorine üretti, fakat ne yazık ki üretilen miktar yeterli değildi. Daha fazla shinorine üretmek için, sadece su, karbondioksit ve güneş ışığı ile büyüyen bir tatlı su siyanobakterisine –Synchocystis sp. PCC 6803- shinorine üretimi için gerekli bilgiyi kodlayan bir dizi gen transferi yaptık. Bu genetik olarak değiştirilmiş siyanobakterileri kullanarak geleneksel yöntemle karşılaştırılabilecek bir miktarda shinorine ürettik. Ancak, bunu kırmızı alglerin yetiştirilmesi (ekimi) için gereken 1 yıl yerine birkaç hafta içerisinde gerçekleştirdik.
Daha fazla shinorine ve diğer UV absorbe edici doğal ürünler üretmek için yöntemler geliştirerek, cildimizi ve görmek için sabırsızlandığımız canlıların hayatlarını korumak amacıyla ‘’ yeşil’’ güneş kremlerini daha kullanılabilir hale getirmeyi umuyoruz.
Kaynak : phys.org
